پژوهش درباره ی عدالت علی رغم قدمت تاریخی آن هنوز تازگی خود را حفظ کرده است. به گونه ای که امروزه با حوزه های مختلف از جمله حقوق، سیاست و فلسفه اخلاق ارتباط دارد. در این پژوهش عدالت اخلاقی افلاطون و جان راولز با تأکید بر مبانی هستی شناسی، معرفت شناسی و انسان شناسی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. افلاطون به دنبال توجیه عدالت اخلاقی هم در فرد و هم در جامعه بود، لذا وی با نگرشی واقع گرایانه به دنبال...

فراتحلیل تحول اخلاقی در تحقیقات انجام شده طی سالهای 1365ـ1388   زهرا شعبانی*   چکیده هدف از این پژوهش، فراتحلیل تحول اخلاقی براساس تحقیقات انجام شده در سالهای 1365ـ 1388 و بررسی میزان تأثیر مفاهیم مختلف اخلاقی با روش فراتحلیل انجام شده است. بدین منظور جامعه پژوهش، کلیه پژوهشهایی تعیین شد که در قلمرو تحول اخلاقی در بیست و چهار سال اخیر در قالب پایان نامه تحصیلی (کارشناسی ارشد و دکتری) در دانشگاه...

مبحث معیارهای اخلاقی و قاعده تدوین منشور اخلاقی در طول حیات انسان مقوله ای دیرین و دارای ابعاد و مولفه های مختلفی است، منظرگاههای علمی و تئوریکی و راهکارهای عملی فراوانی برای این موضوع طرح شده و از دیرباز محل مناقشه ارباب نظر در حوزه های دین، فلسفه، اخلاق، روان شناسی و مدیریت بوده است. در این مقاله ضمن بررسی فعل اخلاقی، خاستگاههای روان شناختی و ارتباطی آن مورد بررسی قرار می گیرد و سپس نظریات مت...

فراتحلیل تحول اخلاقی در تحقیقات انجام شده طی سالهای 1365ـ1388   زهرا شعبانی*   چکیده هدف از این پژوهش، فراتحلیل تحول اخلاقی براساس تحقیقات انجام شده در سالهای 1365ـ 1388 و بررسی میزان تأثیر مفاهیم مختلف اخلاقی با روش فراتحلیل انجام شده است. بدین منظور جامعه پژوهش، کلیه پژوهشهایی تعیین شد که در قلمرو تحول اخلاقی در بیست و چهار سال اخیر در قالب پایان نامه تحصیلی (کارشناسی ارشد و دکتری) در دانشگاه...

در این مقاله کوشیده ام تا با روشی توصیفی- تحلیلی، ابتدا از نظریّۀ اخلاق شناختی تامس رید، فیلسوف اسکاتلندی سدۀ هجدهم، دربارۀ چگونگی ادراک و تصدیق ارزشها و هنجارهای اخلاقی، که به «شهودگروی مبتنی بر فهم عرفی» معروف است، توصیفی تحلیلی به دست دهم و از رهگذر چنین توصیف تحلیلی ای به این دو پرسش پاسخ دهم که «گستره و دامنۀ شهودگروی اخلاق شناختی رید تا کجاست؟» و «تبیین رید از منشاء خطای اخلاقی چیست؟» سپس ...

تأکید بر علت فاعلی و ارتباط وثیق علت صوری و به‌ویژه علت غایی با آن در مؤلفه‌های ذاتی عدالت طبیعی، دوگانگی عقل و عدالت طبیعی را در اندیشۀ طرفداران عقل منبع موجب شده است؛ زیرا همان تأکید، درک کامل ساز‌و‌کار عدالت طبیعی و محتوای آن را برای عقلانیت انسان‌گرایانه غیرممکن می‌کند و به همین دلیل نمی‌توان از وحدت عقلانیت و عدالت طبیعی سخن گفت. دوگانگی نشان از نوعی وحدت‌گرایی خدامحور در مبنای التزام‌آوری...

تأویل قرآن از موضوعات پرگفت‌وگو در فرهنگ اسلامی است. یکی از مباحث چالش برانگیز در این حوزه نیز چگونگی تعامل و تفسیر روایات فراوانی است که آیاتی از قرآن را بر اهل بیت (ع) تطبیق نموده است. برخی دانشوران قرآن پژوه شیعی تلاش نموده‌اند تا راهکارهایی در جهت تحلیل این روایات پیشنهاد دهند و روشن سازند که معنای باطنی یاد شده در این روایات چه پیوندی با ظاهر آیه دارند و چگونه از آن ظاهر به این باطن می‌توا...

تعارض ادله، چالشی است که فراروی روایات و ادله قرار گرفته و راه برون‌رفت از آن، بیان و به‌کارگیری مرجح‌هایی است که در لسان احادیث از معصومین(ع) نقل شده‌اند؛ یکی از آن مرجح‌ها مخالفت با عامه است که در پی آن، فقیهان روایت مخالف عامه را بر دلیل موافق آنها ترجیح می‌دهند؛ کارکرد این مرجح در منابع مختلف فقهی و اصولی فراوان است. اما کمتر به مسائلی مانند مفهوم عامه در این روایات، گسترۀ کاربرد قاعده، مجر...

شرکت‌های تجاری اصولاً بر مبنای قاعدۀ اکثریت اداره می‌شوند. در‌عین‌حال، اعمال این قاعده در تصمیم‌سازی شرکتی مانع از تعارض منافع شرکا نخواهد شد. این تعارض منافع به سه صورت رخ می‌نماید: الف) بهره‌گیری شرکای اکثریت از قاعدۀ اکثریت آرا و تحمیل تصمیمی بر گروه اقلیت؛ ب) بهره‌گیری شرکای اقلیت از قاعدۀ اکثریت آرا برای جلوگیری از تصمیم‌سازی از سوی گروه اکثریت در موارد ضروری؛ پ) بهره‌گیری شرکای دارای رأی ب...

اشاعره و اکثر معتزله نصب امام را شرعاً بر مردم واجب می‌دانند. براین اساس تفسیر آنها از ضرورت امامت، دو قید دارد: اولاً وجوب را شرعی می‌دانند و نه عقلی و ثانیاً آن را از باب «وجوب علی الناس» می‌انگارند و برای اثبات این مدعا به ادله‌ای تمسک کرده‌اند. در این مقاله برخی از ادلۀ امامیه بر وجوب نصب امام از جانب خداوند تبیین شده است، همچون: 1. قاعدۀ امکان اشرف؛ 2. نیاز شرع به حافظ؛ 3. واسطۀ فیض؛ 4. هدای...