در قرون وسطا، با قوّت گرفتن رویکردهای فلسفی در میان ربی‌های یهودی، اخلاق یهودی نیز رنگ و بوی فلسفی به خود گرفت. دل‌مشغولی فیلسوفان یهودی در آن زمان، نسبت میان ایمان و عقل و پرسش از ماهیت خدا بود که سبب پیدایش رویکردهای اخلاقی متفاوتی می‌شد. پاسخ به این دو پرسش، به ترتیب، میزان وابستگی اخلاق به تورات، و جایگاه اخلاق را مشخص می‌کرد. در این میان، موسی بن میمون، مهم‌ترین فیلسوف یهودی است که در آثارش...

اگر چه فرق مختلف متکلمین همچون اشاعره ، معتزله و امامیه اختلاف نظر زیادی در اصول و فروع دین دارند اما جملگی در اصل توحید که محور دین اسلام را تشکیل می دهد موافقت دارند . با این حال تفاسیر گوناگون ، بعضأ متضاد و بلکه متناقضی که از همین اصل ارائه نموده اند ‘ ریشه همه اختلافات دیگر است . متکلمین معتزلی که استدلال عقلی را ملاک قضاوت در باب توحید دانسته اند با تکیه بر بساطت مطلق ذات و نفی وحدت صفت و...

عرفان در مفهوم حقیقی آن، بدان جهت که از سنخ سلوک و پیمودن است، غایت­مند بوده و نیل به هدفی متعالی را مدّ نظر دارد. در اندیشۀ عرفان­های توحیدباور و خدامحور، انسان حلقه فرجامین زنجیرۀ هستی نیست، بلکه این زنجیره پس از او سیر تکاملی دارد و در اوج کمال به ذات باری­تعالی ختم می­شود. براین پایه، عرفان­های مبتنی‌بر ادیان یک فصل مشترک غایی دارند که عبارت از رهایی از بند وابستگی­های مادی، شناخت خدا و وصول...

ماندالا از کهن­ترین نمادهای بشری و بیانگر منشا آفرینش است که بر اساس نظم میان وحدت اضداد (ماده و مینو) شکل گرفته است. از آنجا که ردّ پای نماد ماندالا در ساختار و نتیجه­گیری پایانی منطق­الطیر مشهود است، این نوشتار بر آن است تا وجوه تشابه نماد مذکور را در منطق­الطیر عطار با روانشناسی یونگ مورد بررسی قرار دهد. مطابق نتایج، سالکان در منطق­الطیر در جستجوی نظم فراموش شده پیشین، یعنی وحدت مینو و ماده ...

این مقاله درصدد واکاوی برداشت‌های قایلان به الهیات سلبی در مواجهه با روایات امام علی7 در باره صفات الهی است. در تفسیر این روایات، سه دیدگاه مشاهده می‌شود؛ سه گروه، با نگرش وجودشناسی صفات به تفسیر این روایات پرداخته‏اند: گروهی این صفات را ناظر به صفات مخلوقی دانسته‏اند؛ گروه دوم، وجود هر گونه صفتی را برای حق تعالی منکر شده‌اند و گروه سوم، صفات را به صفات ذات و زاید بر ذات تقسیم کرده و قایل به نف...

مقاله حاضر در جستجوی ارائه نوعی الهام و بینش ذوقی در مورد انسان و هستی و مجسم نمودن این احساس برای مخاطب است؛ و بیان این که نوعی پیوند و هم نوایی بین هنرهای زیبا و عرفان وجود دارد. اگرچه در این گفتار از میان هنرها، خوش نویسی و موسیقی که همواره پیوند دیرینه ای با معرفت و ادبیات عرفانی داشته برگزیده شده اند؛ لیکن می توان این نگرش را در سایر رشته های هنری نیز گسترش داد. زیرا همان گونه که هدف نهایی...

شناخت خداوند متعال و نحوه رسیدن به موجود نامتناهی همواره ازدغدغه های فیلسوفان بزرگ بوده است. از نظر ملاصدرا ادراک ذات الهی برای انسان ها مقدور نیست اما برهان آوری برای خداوند متعال به صورت برهان شبیه به لم ممکن است. دربراهین اثبات خدا تنها چیزی که ثابت می شود این است که این مفهوم دارای مصداق است اما شناختی به مصداق برای ما حاصل نمی شود. مقصود ملاصدرا از برهان صدقین، شناخت ذات خداوند متعال از رو...

ارتباط انسان با خدا در حالی که یکی مخلوق و بسیار محدود و دیگری خالق و نامتناهی است، یکی از چالشهای فکری و فلسفی جدّی بشر بوده و هست و دیدگاهها و نظریات گوناگونی پیرامون آن مطرح شده است. با توجه به مبانی حکمت متعالیه‌ی صدرایی‌ می‌توان نظریه‌ای را با نام «اشتراک معنوی و تشکیک وجودی » طرح نمود؛ در این مشرب فکری قویم معنای اتصاف پذیری خدا به صفات جمال و کمال چون کلام و تکلم خدا این است‌ که خداوند تم...

سورۀ مبارکۀ اخلاص در شمار سوره های مهم قرآن کریم قرار دارد که جایگاه آن در بیانات پرگهر حضرات معصومین (ع) و نیز انظار تفسیری اندیشه وران مسلمان نمایان می گردد. این سوره دربردارندۀ نکات عمیق عرفانی در ارتباط با ذات حق تعالی است که تاکنون معرکۀ آرای بسیاری بوده است. بر این اساس، بنا به نگاه تأویل گرا و باطنی محور عرفا، فحوای مراتب سه گانۀ ذات پروردگار، یعنی غیب الغیوب، احدیت و واحدیت، در سورۀ مذک...

این مقاله با بررسی معانی مختلفی ذات و ماهیت در تفکر فیلسوفان مسلمان و با بررسی مبانی مهم فلسفه ملاصدرا ثابت می کند که ذات و ماهیت در این فلسفه رد می شود و امری قراردادی و اعتباری خواهد بود. لذا این تفکر در بحث از نحوه تحقق کلیات دیدگاهی نومینالیستی دارد و از همین رو به لحاظ معرفت شناختی تفکری نسبیت گراست و شناخت واقعیت را امری نسبی می داند. در این فلسفه، امکان شناخت ضروری و مطلق واقعیت وجود ندا...