در فلسفۀ زبان از نظریات معناداری سخن به میان می آید. یکی از مهم ترین نظریات در این حیطه نظریۀ «کاربردی» است. براساس نظریۀ کاربردی، معنای یک لفظ چیزی جز کاربرد آن لفظ در زبان نیست. در این نظریه، زبان خصوصی وجود ندارد و معناداری به مثابة امری اجتماعی در یک جامعۀ زبانی تحقق پیدا می کند. در هریک از جامعه های زبانی با توجه به زمینه های مختلف، قواعدی نانوشته وجود دارد که افراد آن جامعه ناخودآگاه از آ...

آن‌چه هنر حافظ را به صورتی متمایز و غیرقابل تعبیر نشان می‌دهد، سنخیّت لفظ و معنی و پوشیدگی نجیبانة  مشترکی است که در نسوج آن دو حلول کرده است. مفاهیم و معانی بدیع و بلندی که پرده‌نشین ضمیر اوست در قالب الفاظی حلول کرده است که غالباً جانشین‌پذیر نیست. نه لفظ عایق معنی است و نامحرم و نه معنی‌ رَمَنده و گریزان از لفظ و قالب. گویی الفاظ و معانی در دیوان این گویندة بزرگ، پیوندی ذاتی دارد. در این نوشته ...

بحث تعارض اصل و ظاهر از سه منظر مورد بحث و تامل جدی است، بحث از دیدگاه علمای اصول که حجیت هر دو آنها عرضی است ونیازمند به دلیل قطعی برای خروج از حرمت عمل به ظن و عدم اعتبار به شک و جهل به واقع است ودر مسیر اصولی ظن معتبر یا همان اماره به عنوان ظاهر مقدم بر اصل عملی است اما تقدم ظاهر حال مثل غلبه، شیوع، قرائن و یا تقدم اصل بر ظاهر نیازمند به دلیل و توجیه منطقی است که دراین نوشتار مبانی آن تحلیل ...

حکیم ترمذی (ف. ٢٨٥ق)، به مثابۀ یک عالم و اندیشمند آگاه به زمان ، در فرهنگ حاکم و علوم زمانۀ خود آسیب هایی را تشخیص داد و درصدد بود با نظریۀ خاص خود در معرفت ، راهی برای رهایی ارائه کند . ترمذی این مسیر را، هم در جهت سلبی و نقد عالمان و علوم زمانه و هم در جهت ایجابی و مطرح کردن الگوی مطلوب و تمام عیار از معرفت، به جد پی گرفت و پنج اثر را در موضوع علم و معرفت تألیف کرد . ترمذی در مقام نقد دعاوی م...

یکی از مسائل پیچیده در ادله اثبات دعوی در حقوق اسلامی و حقوق موضوعه مسأله تعارض اصل و ظاهر است و این پیچیدگی، علت های مختلفی دارد یکی از علت های آن وجود اختلاف در مصادیق تقدم اصل بر ظاهر یا ظاهر بر اصل است. ظاهر اگر از ادله مشهور شرعیه وامارات منصوب از سوی شارع باشد مانندخبر واحد ،شهادت، اقرار ، وامثال آن در تقدم این نوع ظاهر بر اصل تردیدی وجود ندارد. اما اگر ظاهر مستفاد از قرائن ، عرف وعادت ، ...

بحث تعارض اصل و ظاهر یکى از موضوعات مهمى است که در جریان دادرسى کاربرد فراوانى دارد. چون در جریان دادرسى همیشه دسترسى به ادله اثبات دعوى براحتى امکان‏پذیر نیست، درپاره‏اى از موارد و در مقام عمل آنچه که در دعاوى رخ مى‏دهد با ارزیابى همراه است. در چنین مواردى باید بررسى شود آیا آنچه که یکى از طرفین دعوى مدعى وقوع آن است. رویدادى متعارف است که بنا به سیر طبیعى امور یا حکم غلبه ظهور در امرى دارد یا...

نظریۀ دلالت تصوّریِ اصول‌دانان از یک‌سو و دیدگاه فیلسوفان زبان در باب معناداریِ سمانتیکی از سوی دیگر، قابل مطالعۀ تطبیقی است. دلالت تصوّری، انتقال ذهن از لفظ به معنای آن به محض صدور لفظ از گوینده بدون توجّه به قصد و ارادۀ اوست. دلالت تصدیقی، دلالت لفظ بر معنای مقصود گوینده است. سمانتیک تقریباً به نظریۀ دلالت تصوّری نزدیک است؛ زیرا سمانتیک، مطالعۀ معنا به نحو مستقل از متکلّم یا مؤلّف است و پراگماتیک نیز ...

جناس، آوردنِ واژگانی است همگون در لفظ، با معناهایی غیر همگون. قید لفظ، هم­زمان هم به گفتار و هم به نوشتار اشاره دارد. به بیانی دیگر، جناس هم صنعتی است موسیقایی و هم خوش­نویسانه. بر بنیاد قاعدۀ «جنس رود سوی جنس»، کلمات نیز ناخودآگاه، هم­جنس خود را می‌یابند و با هم می‌نشینند و این، شیرین ترین جناس­هاست. اگر دو لفظی که در معنا با یک­دیگر مختلف‌ است، در شش چیز (نوع حروف، تعداد آن­ها، شکل و هیأت و حر...

تأویل در حوزة معرفت‌شناسی دینی، کلامی، فلسفی و عرفانی از واژه‌های پرکاربرد و پرتأثیر است. حکمای متعالی و عرفای محقق قلمرو تأویل را به حوزة هستی‌شناسی نیز مرتبط دانسته و سرچشمة تأویل در حوزة الفاظ و مفاهیم را در این مبدأ مستقر دیده‌اند. بیان ربط این دو حوزه از اهداف مهم حکمای متعالی در تفسیر متون دینی است که پیشاپیش سبب زدودن شبهات نیز می‌شود. برجسته‌سازی مقصود و همگرایی این دانایان در منظور از ...