ساختار اجتماعی ایرانِ عصر صفوی، با تأثیرپذیری از سیاست‌های پادشاهان صفوی، دیگر پذیرای تحرکات سیاسی ـ اجتماعی طرایق صوفیانه نبود. طریقت نوربخشیه با مشاهدة حرکت صوفیان صفوی از محراب به‌جانب تخت سلطنت، تداوم محبوبیت و آزادی عمل اجتماعی خویش را در خطر دید. مرشدان نوربخشی تقریباً هم‌زمان با صفویان، به‌منزلة یک طریقت صوفیانة شیعه‌مذهب، در قلمرو تیموریان اعلام موجودیت سیاسی کردند، اما درادامه نتوانستند ...

سنگهه به معنای نظامی رهبانی مبتنی بر زندگی گروه راهبان یا راهبه های بودایی است که با هم جمع شده وجماعت مشخصی را در صومعه بنابر اصول وینیه برپا می دارند. این نظام، مهمترین نهاد دینی در جوامعتهرَوادهای و مبتنی بر روابط میان اعضاء و رابطۀ متقابل اعضاء آن با عوام جامعه است. درون سنگهه راهبان ازمنزلت و مزایای نسبتاً برابری برخوردارند اما میان راهبان و راهبه ها از جنبه های متعددی تبعیض وجود دارد.ممنوعی...

زبان سغدی از شاخ? زبانهای ایرانی میان? شرقی و، از نظر تنوّع و حجم ادبیات، مهمترین آنها است و از قرن اول تا سیزدهم میلادی در گستر? جغرافیایی عظیمی، از دریای سیاه تا چین، مردمانی ایرانی تبار بدان تکلّم میکردند. آثار دینی سغدی مسیحی از کتابخان? یک صومع? ویران مسیحی نستوری، در بولایق، شمال تورفان، به دست آمده اند. بیشتر این آثار را مبلّغان مسیحی نستوری از زبان سریانی به زبان سغدی ترجمه کردند. اغلب این...

فقه یا شریعت یکی از شاخه های مهمّ علوم دینی است که در عالم اسلام گسترشی چشمگیر داشته است. در کنار شریعت، تصوّف یا عرفان نیز حوزۀ وسیعی را به خود اختصاص داده است. تأکید زیاد شریعت بر ظاهر و پافشاری تصوّف بر باطن در بسیاری از موارد، آن دو را در برابر هم نهاده است. متفکّران و اندیشمندان در ادوار گوناگون کوشیدند تا آن دو را به هم نزدیک کنند از جملۀ این اندیشمندان می توان ابونصر سرّاج، ابوطالب مکّی، هجویر...

رساله حاضر با عنوان بررسی نقش مقام خلفایی در شکل‎ ‎گیری حکومت صفوی و‎ ‎سیر آن ‏تا دوره شاه عباس اول، تلاشی است جهت کنکاش در علل و عوامل بنیادین ظهور صفویه، ‏حکومتی که توانست پس از‎ ‎نه قرن هویت ملی و مرکزیت سیاسی را برای ایران به ارمغان آورد. از‎ ‎آنجا که حکومت صفویه برخاسته از طریقت وجریان تصوف بود، نقش مقام خلفایی به عنوان یکی ‏از ارکان پویایی و پیشرفت طریقت صفویه حائز اهمیت بسزایی است. در ای...

با حمله مغول و براندازی خلافت عباسی، فضای جدیدی به وجود آمد و طریقت های مذهبی گوناگونی فرصت ظهور و گسترش یافتند. یکی از این اندیشه ها تصوف بود که توانست از این فرصت استفاده کند و به گسترش خود ادامه داده و به اوج برسد. پس از دوره مغول نیز با حمایتی که تیموریان با ساخت خانقاه های جدید و احترام به مشایخ صوفی از تصوف نمودند این اندیشه گسترش قابل توجهی یافت. در این دوره با گسترش تصوف، طریقت های صوفی...

خواجه یوسف همدانی از عارفان بزرگ قرن پنجم هجری است. او یکی از موجدان بزرگ طریقت نقشبندیه و پیشرو طریقت خواجگان و از عارفان صاحب کرامت است و به اعتبار کراماتش از ارتباطات ذهنی خاصی برخوردار بوده است. در این مقاله با استناد به اقدم منابع، به بررسی و نقد و تحلیل زندگی، احوال، آثار، شاگردان، روایات و کرامات او می‌پردازیم.

سرزمین ماوراءالنهر در قرون نخستین اسلامی به جهت دارا بودن موقعیت فرهنگی ویژه و سابقه وجود ادیان و فرقه­های مختلف و همجواری با مراکز صوفیانه­ای نظیر خراسان، دارای زمینه­های ذهنی مناسب جهت پذیرش عقاید صوفیانه بود. به علاوه ظهور علمای دینی و فقهای مشهور در طی قرون مذکور در ماوراءالنهر و رابطه نسبتاً خوب صوفیان با آنها و نگرش مثبت تعالیم صوفیان که شامل آراء و عقاید تمام فرق منطقه می­شد، سبب جلب نظر ...

بکتاشیه از طریقت های مهم صوفیانه در آناتولی است که مؤسس آن، حاج بکتاش ولی، در نیمه اول قرن هفتم هجری از خراسان به آناتولی مهاجرت کرد. ورود او به آناتولی با قیام باباییان هم­زمان بود و احتمالاً حاج بکتاش ولی، خلیفة بابا الیاس خراسانی، رهبر این قیام بود. حاج بکتاش با پرهیز از رویارویی نظامی با دولت سلجوقیان روم، مسیر فکری باباییان را دنبال کرد و با بهره گیری از عناصری، چون باورهای مذهبی ترکان قبل ...