موضوع پژوهش حاضر تشکیلات وزارت خارجه‌ی ایران در دوره‌ی ناصری است. این امر در تاریخ ایران به شیوه‌ی سنتی از امتیازات خاص مقام سلطنت و به شکل ظاهری در دوره‌ای تحت نظر دیوان رسایل و در دوره‌ای دیگر در اختیار منشی‌الممالک بود. شناسایی روند تشکیلاتی شدن و مدون گشتن اجزای این وزارت در دوره‌ی ناصرالدین‌شاه مسئله‌ی این پژوهش است. روش تحقیق در این موضوع توصیفی و مبتنی بر اسناد، نسخ خطی و منابع کتابخانه‌...

چکیده ندارد.

در عصر ناصری قحطی‌های مکرری در ایران رخ داد که هر بار فجایع ناگواری به همراه داشت.با بروز قحطی‌ها، اوضاع جامعه دچار آشفتگی، بی‌نظمی و هرج‌ومرج می‌شد و پدیده‌هایی مانند تقلب و دزدی و راهزنی گسترش می‌یافت؛ گاه شدت گرسنگی، فقر، فلاکت و فشار روانی ناشی از غم از دست دادن عزیزان به حدی می‌رسید که عده‌ای خودکشی می‌کردند.از دیگر پدیده‌های شومی که در این دوران به چشم می‌خورد، مسئله آدم‌خواری است که گرسن...

رضا‌قلی‌خان هدایت یکی از مفاخر ادبی معاصر است. فرهنگ انجمن‌آرای ناصری از جملة آثار و تألیفات اوست. این فرهنگ در سه بخش تألیف شده است: مقدمه، واژگان، و کنایات. این فرهنگ، در اصل، به تبع فرهنگ جهانگیری، برهان قاطع، و دیگر فرهنگ‌های پیش از خود نوشته شده است. متأسفانه، برخی واژه‌های دساتیری از این فرهنگ و برهان قاطع وارد زبان فارسی و اشعار استادان شعر، همچون شیبانی و ادیب‌الممالک فراهانی، شده است ک...

سرشماری از جمله مظاهر جنبش ترقی خواهی جهت اصلاح نظام مالیاتی عصر ناصری بود. پژوهش حاضر با استناد به کتابچه "مجموعه ناصری" و مقایسه آن با دیگر منابع روند افزایش و کاهش جمعیت شهری و روستایی و همچنین ساخت جغرافیای جمعیتی محلات مرکزی و رویکرد شغلی و مذهبی اهالی شهر را بر اساس سرشماری مورد توصیف و تحلیل قرار دهد. در این پژوهش نشان داده می شود پس از هجوم مغولان به قم و تخریب آن و درنتیجه کاهش جمعیت ا...

چکیده پاکیزگی، که از روزگاران کهن اهمیت داشت، با ظهور اسلام، ضرورتی دوچندان یافت و حمام‌ها به تدریج جای خود را در ساختار شهری پیدا کردند. مطالعه سیر تاریخی حمام‌ها، متکی بر مستندات مکتوب است زیرا گرمابه‌ها به دلیل تغییر شرایط اجتماعی، در معرض آسیب و تخریب قرار داشته‌اند. حمام‌های تاریخی مشهد وضعیتی اسفبارتر دارند. متأسفانه از حمام‌های دوره ناصری کمتر اثری برجای مانده است. لذا هدف ا...

لوطی‌گری به‌عنوان میراث زوال یافتۀ عیاری و جوانمردی، در دورۀ قاجاریه اهمیت و جایگاه بالایی یافت و لوطیان در حیات اجتماعی و سیاسی این دوره نقش مهم و اساسی ایفا کردند. این گروه در آشوب‌های دورۀ مشروطه سهم چشمگیری داشتند. به علاوه در عرصۀ اجتماعی و به‌ویژه در ارتباط با ناآرامی‌ها و سرقت‌های شهری، عاملی تعیین‌کننده و مؤثر بودند. وضع نابسامان سیاسی و اجتماعی دورۀ قاجاریه و ناصری، مناسبات لوطیان با ک...

در مقالۀ پیش رو، برای بررسی نقش زنان حرم‌سرا در اصلاحات دورۀ ناصری، با بهره‌گیری از رویکرد انتخاب عقلانی به مثابۀ یکی از نظریه‎های عمومی جامعه‎شناسی تاریخی، به توصیف استدلال‌های ارائه شده از سوی زنان حرم‎سرا، در مخالفت با سه بازة اصلاحی 1264-1267 (اصلاحات میرزا تقی‌خان امیرکبیر)؛ 1275- 1278 (اصلاحات شخص ناصرالدین‌شاه)؛ 1287-1290 (اصلاحات میرزا حسین‌خان سپهسالار) پرداخته‌ایم. این مقاله، با نقد ن...

امروزه، بخش هایی از بافت قدیمی تهران به دلایل مختلف اجتماعی - اقتصادی و کالبدی با کاهش شدید جمعیت روبه رو است. این امر سبب شده است تا به رغم وجود زیر ساخت های نسبتاً مناسب در مناطق قدیمی، نه تنها تعداد متقاضیان سکونت و فعالیت در این محدوده کاهش چشمگیری یابد، بلکه با گذشت زمان، نرخ کاهش آن نیز رو به افزایش رود. یکی از فرایندهای خودانگیختة این زمینه در دنیا، فرایند «اصالت بخشی» است که از دهه 1950 ...

مسألۀ حرکت زمین (حرکت وضعی و حرکت انتقالی آن) و حل ایرادات طبیعی و تجربی حاصل از پذیرش این حرکت، یکی از مسائل مهم در پذیرش یا رد نجوم خورشیدمرکز بوده است. با این که در آثار هیئت دورۀ اسلامی، سعی بر آن بود تا دلایلی که برای بر سکون زمین مطرح می‌شوند، بیشتر دلایلی تجربی باشند، اما به نظر می‌آید در نزد متفکران دورۀ قاجار، این دلایل تجربی نسبت به دلایل طبیعی اهمیت کمتری داشتند. عبدالغفار نجم‌الدوله...