موضوع این تحقیق عبارت است از: بررسی شعر شیعی از قرن چهارم تا اوایل قرن هفتم؛ یعنی، دورانی که تسنّن، مذهب رایج و مورد حمایت حاکمان وقت در ایران بوده است. برای فراهم نمودن مجموعه ای منسجم از سیر شعر شیعی در این سرزمین، نگاهی به جامعه ایران در قرن های چهارم تا اوایل هفتم شده و ابعاد گوناگون آن بررسی شده است. در بُعد سیاسی، مشخص گشته که بعضی از حاکمان مانند سامانیان، بر عکس غزنویان و سلجوقیان نسبت به...

اقتباس از شعر جاهلی، محدود به پارسی سرایان قرن­های چهارم و پنجم نمی شود، بلکه شاعران قرن­های ششم و هفتم و بعد از آن نیز، با تغییر رویکرد، به بهره­گیری از آن پرداخته­اند. خواجوی کرمانی، شاعر مشهور قرن هشتم، با دو رویکرد متفاوت به تأثیرپذیری از شعر جاهلی پرداخته­است؛ اول اینکه وی در زمینه ی ایستادن وگریستن براطلال و دمن، خطاب به ساربان، وصف سفر، و به ویژه، بیان فراق و غم هجران در کوچ یاران، با رو...

سیف‌الدین اسفرنگی از شاعران کمتر شناخته‌شدۀ ادبیات فارسی در اواخر سدۀ ششم و اواسط سدۀ هفتم هجری است. سیف اسفرنگی همچون دیگر شاعران سبک خراسانی، در بیشتر انواع شعر فارسی طبع‌آزمایی کرده است. با وجود اینکه اسفرنگی در میانۀ دو سبک خراسانی و عراقی زندگی کرده، بیشتر به سبک خراسانی متمایل بوده است. در دیوان او، هم به فتح‌نامه و هم به چیستان (لغز) برمی‌خوریم. اسفرنگی از بین شاعران قرن ششم هجری بیش از ...

بخش اول این نوشته بعنوان " مقدمات تاریخی " شامل نگرشی کلی و کوتاه به تاریخ ایران در سده سیزدهم هجری قمری و بیان انقلاب مشروطیت ایران است که درابتدای ربع دوم قرن چهاردهم به وقوع پیوست . بخش دوم با عنوان " شعر و شاعران " زندگ و شعر نه تن از شعرایی که بدلیل تاثیر پذیری از فضای انقلابی، سخن خود را با مضامین جدید روز آمیختند، بررسی میکند و نیز به گروهی دیگر از شعرای این دوران که در کنار جریان تجددگر...

پس از شکل‌گیری حکومت سلاطین دهلی، تحولات گوناگون در جنبه­های مختلف حیات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی هند شکل گرفت. از جمله این تحولات، رسمیت یافتن زبان فارسی در دربار سلاطین دهلی و نگارش آثار ادبی و تاریخی متعدد به زبان فارسی بود. تاریخنگاری رسمی مسلمانان در هند به زبان فارسی با نگارش تاج المآثر در اوایل سده هفتم هجری آغاز شد و با نگارش آثاری چون طبقات ناصری، تاریخ و فیروزشاهی برنی رونق یافت. در این...

نزاری یکی از شاعران معروف فارسی در قرن هفتم و هشتم هجری است که آثار متعددی در قالب­های مختلف از او باقی مانده است. غزلیات و مثنویها و رباعیات نزاری چاپ شده‌اند، ولی سایر اشعار او، اعم از قصاید، قطعات، ترکیب‌بند، ترجیع‌بند و مسمطها هنوز چاپ نشده‌اند. از طرفی در برخی نسخه‌های بازیافته کلیات نزاری ابیات دیگری هست که در نسخه‌های چاپی نیست. یکی از این نسخه‌ها، نسخة کلیات نزاری متعلق به کتابخانة چورو...

دررساله پیش روبه بررسی شعر سیاسی معاصر فارسی پرداخته ایم. ابتدا واژه سیاست و شعر سیاسی را با توجه به دیدگاه های صاحب نظران مورد بررسی قرارداده ایم. برای شروع بحث- از نیما تا انقلاب-سخن از شعر دوره پیش از آن نیاز بوده است که اختصاراً بدان پرداخته ایم. در برخی ازقسمت ها به خاطرگستردگی موضوع و تعدد شاعران بیش تر درنگ کرده و به خاطر اهمیت این شاعران نمونه هایی از شعر آنان را آورده ایم. این رساله از...

«عتّابی» و «عتابی» در شعر گروهی از شاعران گذشته و از جمله در بیتی از سعدی آمده است. مؤلّفان فرهنگ‌های فارسی، عموماً، عتّابی را پارچه‌ای دانسته‌اند که شخصی به نام عتّاب پدید آورده یا آنکه در جایگاهی معروف به عتّابیّه (العتّابیّه)، محلّه‌ای در بغداد، بافته شده است. به نظر ما در این‌جا سهوی پیش آمده است و اصولاً نام این پارچة «راه‌راه و مخطّط»، یعنی «عتّابی» با معنی اصلی کلمة «عتّاب» در پیوند است؛ چنان‎که در کا...

نگارش فرهنگ‌نامه‌های تاریخی را که ابن‌خلِّکان با تألیف وفیات الاعیان در قرن هفتم ابداع کرد، صفدی در قرن هشتم با نگارش دو فرهنگ‌نامه الوافی بالوفیات و اعیان العصر دنبال و تکمیل نمود. مؤلف در ثبت تاریخ وفات تراجم دقت کرده و در بیشتر تراجم، تاریخ وفات را که به همراه تدوین الفبایی ویژگی مشترک فرهنگ‌نامه‌ها است، ذکر می‌کند. در تراجم بسیاری دیدگاه خود را درباره صاحب ترجمه بیان کرده، حتی در مواردی خصوصی...