خط نستعلیق از حدود قرن دهم هجری قمری تا به امروز مرسوم ترین خط خوش در میان ایرانیان است. روایات سنتی، واضع نستعلیق را میرعلی تبریزی از خوشنویسان زمان امیر تیمور دانسته اند. اما مطالعات بیشتر نشان می دهد که این خط چندین دهه قبل از زمان حیات میرعلی تبریزی شکل گرفته است. خط نستعلیق از بدو تکوین، یعنی نیمة دوم قرن هشتم هجری، مکاتب متعدّد و مختلفی را در ایران و سایر ملل اسلامی چون هند، پاکستان، افغان...

نقاشی ایرانی را از اواسط قرن نهم تا اوایل قرن دهم هجری در زمان حکومت آق قویونلوها و قراقویونلوها "مکتب ترکمان" می خوانند.از این دوره ی گزار پر تنش پنجاه ساله نسبت به دیگر مکاتب نقاشی ایرانی اطلاعات کمتری در دسترس می باشد. پزوهش حاضر با مطالعه و بررسی نسخه ای به جا مانده از این دوران که هم اکنون در موزه ی هنرهای اسلامی کوالالامپور، مالزی نگهداری می شود سعی بر معرفی و معرفی سندی مکتوب از این دورا...

در این مقاله علل و پیامدهای حملاتِ دریایی مسلمانان به جزیره سَردانِیَه، بررسی شده است؛ مسلمانان در فاصلۀ 84 تا 446ق، به منظور جلوگیری از هجمه‌هایِ مکرر اُسطول‌های بیزانس به شهرهای ساحلی مفتوحه، تأدیب مسیحیان مغرب، دستیابی به منابع اقتصادی ـ نظامیِ جزیره و نیز سلطه بر راه تجاری ِدریای مدیترانه، به سردانیه یورش بردند، امّا دستاورد آ‌ن‌ها در این زمینه اندک و به وضع جزیه بر ملوک این جزیره در برخی از دوره‌ها...

مولانا جلال الدین حافظ تبریزی ملقب به "سعدالله" از شاعران فارسی گوی قرن نهم هجری است. دیوان وی بیش از 4740 بیت دارد که شامل 6 قصیده، 426 غزل، یک مستزادویک مخمس، 26 قطعه، 352 رباعی و بیش از 611 معماست. حافظ سعد تبریزی در اشعارش از شعرای بسیاری تأثیر پذیرفته است. به دلیل اینکه از این دیوان تنها یک نسخه خطی موجود است تصحیح متن مبتنی بر استفاده از همان تک نسخه است.

سبک هندی نمونه ای از سرایش شعر در ادبیات فارسی است که از قرن نهم هجری به بعد به وجود آمد. این سبک تقریباً از قرن نهم تا سیزدهم هجری ادامه داشت. بیدل دهلوی یکی از سرآمد ترین شاعران اواخر این سبک به شمار می آید. از ویژگی های این سبک، تعبیرات و تشبیهات و کنایات ظریف و دقیق و باریک و ترکیبات و معانی پیچیده و دشوار را می توان نام برد. دراین پایان نامه، به بررسی لفظ حباب در دیوان بیدل دهلوی پرداخته م...

آیاتی که در قرآن کریم دربارة مقام و منزلت حضرت مریم (س) نازل شده است، در ادبیات عرفانی بازتاب گسترده ای یافته است. از دیدگاه عرفا، شفقّت بر خلق از جمله ویژگی های برجستة اولیا است و آرزوی مرگ کردن حضرت مریم (س) نه به دلیل ترس از ملامت خلق، بلکه به سبب شفقّت او بر آدمیان بود تا به سبب نسبت دادن اتّهامات ناروا به آن حضرت، گرفتار عقوبت نشوند. حضرت مریم (س) به سبب مخالفت با هوای نفس و صبر در برابر سختی...

ابریشم از تولیدات مهمی بوده که در طول تاریخ بشر در تجارت جهانی ارزش زیادی داشته است. از دوره ایلخانان صادرات ابریشم ایران به اروپا رونق گرفت. هر چند با سقوط این حکومت برای مدتی کوتاه در صدور این کالا وقفه ای ایجاد شد، با روی کار آمدن تیموریان و ترکمانان بار دیگر تولید و صادرات ابریشم رونق گذشته خود را باز یافت. در این دوره تبریز و سلطانیه به عنوان مهم ترین مراکز فروش ابریشم استرآباد، مازندران، ...

مولانا محمّدطالب جاجرمی (م 854 ق) از شاعران کمترشناخته­شده­ی شیراز در سده­ی نهم هجری است که علاوه­بر «دیوان اشعار»، منظومه­ی «گوی و چوگان» نیز به او منسوب است. این شاعر شیعی که شاگرد آذری طوسی بوده، سلاطین تیموری و حاکمان فارس در قرن نهم را مدح کرده است. پیش از این درباره­ی زندگی، آثار و اندیشه­ی او آگاهی مبسوط و کافی در دست نبوده؛ اما با شناسایی دو دستنویس کتابخانه­ی موزه­ی ملی ایران و نسخه­ی ک...

عرفا و صوفیه به تأویل و باطن قرآن توجهبسیار کرده‌اند. از این رهگذر، برداشت‌های ویژه‌ای از آیات قرآن دارند و مبانی نظری و سیروسلوک عرفانی خود را با آن سنجیده‏اند. ازجمله، نظّام نیشابوری -ادیب و عارف سدۀ هشتم یا نهم قمری- در غرائب‌القرآن و رغائب‌الفرقان آیاتی از قرآن را، پس از تفسیر، تأویل کرده است؛ گرچه در این کتاب، او از مبانی اعتقادی و روش «تأویلات نجمیه» اثر پذیرفته که نجم‏الدین رازی نگاشته اس...