پس از ورود برخی از علمای شیعه به حوزۀ سیاست در دورۀ شاه تهماسب اول، مرحلۀ جدیدی در مناسبات علما و فقهای شیعی آغاز شد. این مناسبات اگرچه در دورۀ شاه اسماعیل دوم با وقفه ای کوتاه مدت مواجه گردید، ولی هیچ گاه قطع نشد و در طی دورۀ صفوی تداوم یافت. مسئله این است که آن بخش از علما و فقهای شیعه که در دورۀ شاه تهماسب وارد صحنه سیاسی شده بودند و حتی شاه برخی از آن ها (از جمله محقق کرکی) را اختیاری در ام...

ابوبکردلف بن حجدر شبلی از مشایخ وصوفیان بزرگ اواخر قرن سوم واوایل قرن چهارم هجری قمری است. (وفات: روزجمعه بیست وهشتم ذی الحجه سال334 قمری در سن 87 سالگی). شاگرد جنید بود ولی برخلاف رویّه معتدلانه استاد که به «صحو» تعلیم می کرد، وی به «سکر» گرایش داشت.بی پروایی وهیجانی که در بیان حالات وعقاید خود ابراز کرده است،طبعاً او را در زمره عارفان و صوفیان شوریده حال جای می دهد، و احوال و اقوال گاه متضاد ا...

ادبیات صوفیانه نگاهی از لون دیگر به الهیات و دین است که در آن، باورها و پنداشت ها تغییر رنگ و معنا داده است. صوفیان مسلمان چون گیاه نورسته ای بودند که ازدامان اسلام برخاستند ولی با نگاهی دیگر به جهان پیرامون خود نگریستند و عوالم معنایی تازه ای ساختند. بی تردید این گیاه نورسته از آبشخور قرآن و سنت که در روایات پیامبر و بزرگان دین از جمله امامان شیعه مندرج بوده، بهره مند گشته است. سخنان، نامه ها ...

سماع در اصطلاح به شنیدن، سرور، دست‌افشانی و پایکوبی صوفیان گفته می‌شود. این حالات درظاهر به غنا نزدیک است و به‌همین‌دلیل، موضوع سماع موجب اختلاف‌نظر فقها و اهل‌حدیث با عارفان شده است. علما، برپایه دسته‌ای از احادیث، سماع را حرام دانسته‌اند و عارفان با استناد به قرآن و شمار دیگری از احادیث، آن را جایز شمرده‌‌اند. عارفان، اساس سماع را بر احوال درونی و تجارب عرفانی مستمع نهاده‌اند، نه صرفاً بر مسمو...

دو اصطلاح حال و مقام از مباحث پر مناقشه نزد صوفیان است و جوانب آن بدرستی آشکار نیست. مؤلّفان کتب آموزشی صوفیه کوشیده اند تا با ذکر نظریات گوناگون درباره تعریف این دو اصطلاح، تعریفی دقیق از آنها ارائه نمایند. اهمیت مسأله چنان بوده که در بسیاری از کتب آموزشی صوفیه فصلی به این مباحث اختصاص یافته است.در اللمع ابونصر سرّاج تعریفی واضح از دو اصطلاح حال و مقام و مصداق های آن ارائه شده است و همین تعریف م...

حملة تیمور به خراسان، اسباب نابودی نیروهای انسانی را فراهم آورد و ضربات جدی‌ بر ساختار سیاسی و اقتصادی آن وارد ساخت. با توجه به خاستگاه قبیله‌ای تیموریان، قبایل فراوانی همراه او به ایران آمدند و بخشی در خراسان ساکن شدند. با این حال در زمان جانشینان تیمور، شهرهای خراسان بزرگ در نتیجة حمایت حاکمان تیموری و بازسازی‌هایی که به اشاره آنها انجام گرفت، از رونق و آبادانی برخوردار شدند و جمعیت فراوانی د...

طبقات اجتماعی، نقش عمده ای در حوزه های مختلف زندگی هر اجتماعی ایفا می کنند، چگونگی تعامل و جایگاه واقعی هر کدام می تواند به ترقی و تعالی آن جامعه کمک کند یا بر عکس، موجبات شماری از ناهنجاری ها و بی ثباتی در حوزه های فرهنگ، سیاست، اقتصاد و .... را فراهم سازد. حضور طبقات اجتماعی در جوامع اسلامی، واقعیتی انکار ناپذیر است که هر چند به موجب تعالیم دینی، احدی را بر دیگری امتیازی نیست مگر به تقوا، اما...