ترانه در لغت به معنای خرد، تر و تازه از ریشهء اوستایی تئورونه، اصطلاحی عام بوده است که بر انواع قالب های شعری ملحون یا همراه موسیقی به ویژه فهلویّات، دو بیتی، رباعی و بیت اطلاق می شده است. با توجه به ریشه باستانی ترانه ها، کهن ترین اشعار فارسی در میان این نوع ادبی یافت شده است. در این جستار، ترانه سرایی در ادبیّات فارسی بررسی می شود، نخست به تعریف ترانه و سیر آن در گذشته و امروز پرداخته می شود. س...

ادبیات فارسی از غنی ترین ادبیات جهانی است، لبریز از عواطف و احساسات درونی و قالب های گوناگون رایج زمان در درازنای تاریخ پرفراز و نشیب این سرزمین. بسیاری از شاه کارهای ادبی، جنبه تعلیمی دارند و از این قبیل است مثنوی مولوی و بوستان سعدی و حدیقه سنایی و منظومه های عطّار و نظایر آنها که جنبه های تعلیمی آنها همپای جنبه های ادبی پُرمایه و قوی است، عرصه کاربرد ادب تعلیمی بسیار وسیع است، زیرا به هر حال، ...

علیقلی خان واله داغستانی، از شاعران قرن دوازدهم هجری است که درسال 1124 در اصفهان متولّد و در سال 1146 عازم هند شد. او در هند وارد دربار پادشاهان گورکانی شد و تا سال 1170 که در گذشت به مشاغل درباری و نظامی اشتغال داشت. اشعار گردآوری شده از واله در این تحقیق شامل 12 قصیده، 199 غزل، 8 قطعه، 5 مثنوی، 476 رباعی، 20 دوبیتی و 36 تک بیتی است که جمعاً بالغ بر 3170 بیت فارسی می‏شود. بیشتر اشعار او در قالب ...

 با بررسی و دقت در آثار ادبی، به خصوص اشعارتعلیمی و عرفانی، می‌توان دریافت که ادبیات وعرفان به نوعی هم­زادند وزبان ادبیات را، نسخه بدلی اززبان دین دانست که هر دو سرزمینی آسمانی دارند.  صوفیه همواره درجهت تبیین عقاید و ترویج اعتقادات خویش- چه دربُعد تعلیمی و چه در بُعد توجیدی (به وجد آوردن)- از ادبیات، به‌خصوص شعر و به‌ویژه رباعی بسیار بهره برده‌اند. آن‌ها برای تبیین تجربیات عرفانی و مفاهیم کاملاً...

تمام میراث مکتوب زبان فارسی لزوماً در چارچوب مرزهای فعلی جغرافیایی ایران قابل احصا نیست و تحوّلات گوناگون گذشته، باعث جدایی بخش‌هایی از این سرزمین، گسترش زبان فارسی و پیدایش آثاری به این زبان در مرزهای خارج از ایران گردیده است. گل‌محمد ناطق مکرانی یکی از سخنوران منطقه ی بلوچستان پاکستان است که متأسفانه برای ادب‌دوستان، چندان شناخته شده نیست. آثار ناطق عبارتند از دیوان و یک مثنوی که مثنوی او در دس...

شیخ ناصر علی سرهندی ملقب به «صائبای ثانی»و متخلص به علی از شاعران معروف پارسی گوی هند در سده یازدهم هجری است که ولادت او در سال 1048 هـ.ق در سرهند اتاق افتاده است . وی در میان شاعران پارسی گوی هند از جمله سرآمدان است . ویژگی شعری او داشتن خیالات باریک و بسیار دقیق و دقت در یافتن مضمونهای تازه دیریاب و داشتن زبان ساده متمایل به محاوره است . ناصر علی در قالب قصیده ، غزل و مثنوی و رباعی طبع آزمایی...

تمایل ذاتی انسان به شاد زیستن و برخورداری از آرامش درون در رباعی‌های فارسی به‌صورت آموزه‌هایی اخلاقی ‌متجلی شده‌است؛ چنانکه این آموزه همواره یکی از مضامین تعلیمیِ اصلی و محوری در این قالب شعری بوده‌است. پژوهنده در این جستار با تأمل در رباعی‌های مشهورترین رباعی‌سرایان ایرانی تا قرن هشتم هـ. ق. کوشیده است، ضمن بررسی کیفیت و تمایز بازتاب این آموزه‎ها در آثار آنان با ریشه‌یابی پشتوانه‌های اجتماعی و ...

از زمان درگذشت ابوسعید ابوالخیر - صوفی و عارف نامدار سده­های چهارم و پنجم هجری قمری- تا قرن­ها بعد، اشعاری در قالب رباعی و قطعه به او منتسب کرده‌اند که در تعداد آن‌ها و صحّت انتساب اشعار به او اختلاف نظر جدّی وجود دارد. همواره به دلیل تأثیرگذاری بسیار زیادی که ابوسعید بر جریان­های فکری متصوّفه داشته است، محقّقان در پی جمع­آوری اشعار و اقوال او بوده­اند. در دوران مختلف مریدان و دوست­داران او اشعاری ...

بحث اندیشه در شعر از موضوعات مناقشه‌­آمیز است؛ تقابل دو نوع نگاه که یکی اندیشه را محور شعر می‌داند و دیگری آن را کاملاً نفی می‌کند، دو دیدگاه فکری متقابل را در این مورد سبب شده است. دیدگاه نخست، که از آنِ طرفداران شعر ناب است، اندیشه را نوعی تجربه می‌داند که خارج از فضای هنر وجود دارد و بنابراین عنصری هنری نیست؛ اما دیدگاه دوم بر آن است که شعر نمی‌تواند فاقد اندیشه و محتوا باشد. این جستار ب...

در عصری که تراکم جمعیت، رشد صنعت و توسعه­ی تکنولوژی، به نحو چشمگیری از تفرج و انبساط بشر کاسته و تنش های عصبی، فشارهای مختلفی را بر او تحمیل نموده و بیش از پیش موجبات افسردگی و فرسودگی او را فراهم کرده است، بررسی و تحلیل مقوله ی شادمانگی و معرفی عوامل افزایش آن از منظر شاعران ایرانی، از موضوعاتی است که می تواند به ترویج و تعمیق شاد زیستی و خوشباشی و شادمانگی روحی بشر کمک کند. البته ذهن و زبان ...