قرن پنجم هجری در تاریخ حکومت اسلامی هم‌زمان با حکومت سلجوقیان، از سلسله‌های حامی فرهنگ و هنر، برابر با قرن یازده میلادی از سده‌های میانه در غرب است. برخلاف رشد بی‌سابقه‌ی هنر اسلامی در دوره‌ی سلجوقیان، هنر غرب در سده‌های میانه، به دلیل نابسامانی و بی‌ثباتی شرایط آن دوره، پیشرفت چشمگیری نداشت. بااین‌حال این دوران یک ویژگی مفید قابل‌توجه دارد و آن همانا ارتباط شرق و غرب به‌واسطه‌ی عوامل گ...

نقوش گچبری امامزاده عبدالله اراک، از نقش‌مایه‌های ایرانی ـ اسلامی رایج در دوران سلجوقی و متأثر از دوره ساسانی است. این پژوهش به روش توصیفی، تحلیلی و تطبیقی و اطلاعات آن از مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی تهیه شده است. سوال‌های پژوهش عبارتند از اینکه، چه میزان هنر گچ‌بری اسلامی وامدار دوره ساسانی بوده و تغییرات ایجاد شده بر سطوح گچ‌بری‌های اسلامی چگونه قابل تبیین است؟ نتایج پژوهش نشان می‌دهد که بنی...

دوران وزارت خواجه نظام‎الملک طوسی و حکومت سلطان ملکشاه سلجوقی را می‎توان عصر طلایی سلجوقیان دانست. اما، این ساختار در درون خود با مشکلاتی مواجه بود و آن رقابت دو گروه از دیوان‎سالاران خراسانی و عراقی با هم بود. در پایان عمر نظام‎الملک، گروه مخالف او، که عراقی‎ها بودند، موفق شدند قدرت را به‎دست‎گرفته و خواجه نظام‎الملک و طرفداران خراسانی او را از قدرت حذف کنند. با مرگ ملکشاه و جنگ‎های جانشینی، ا...

روستای «خرانق» مرکز بخشی از شهرستان اردکان، به علت قرار‌داشتن در مسیر مشهد مقدس دارای آثار تاریخی ارزشمندی از جمله «مشهدک»1 است. «قلعة خرانق» که طبق روایات تاریخی، قدمت آن به سه هزار سال پیش می‌رسد، یکی از آثار باستانی اقوام ایرانی است که میراثی درخشان از فرهنگ و تمدن در ادوار مختلف تاریخی دارد2. این منطقه در دل کویر با سیمایی متفاوت از شهرها و روستاهای کویری، نمایی اسرار...

مفهوم جنگ در قلمرو ایران اغلب با تغییراتی در نظام فکری و معنایی رو به رو بوده است که این امر در دوره سلجوقیان به دلیل ورود ساختار و نظام فکری ایلی آن ها در قلمرو حکومتی صورت گرفته است. مفهوم جنگ در قلمرو ایران پیش از اسلام اغلب به معنای عامل برقراری نظم تصویر شده است، ولیکن این مفهوم بعدها در ترکیب با امر مذهبی در قالب عامل برقراری عدالت بازتعریف می شود. در عصر سلجوقی مفهوم جنگ با توجه به اندیش...

قرن ششم و هفتم هجری دو قرن مهم و حساس در تاریخ سفالگری ایران محسوب می شوند. پایان نامه ی حاضر پژوهشی است پیرامون تکنیک سایه نما که از انواع فنون رایج در آن دوره بوده است. گرچه به دلیل عدم وجود نمونه های تاریخ گذاری شده ی این تکنیک، نمی توان در مورد زمان دقیق پیدایش آن اظهار نظر کرد اما وجود نمونه های فراوانی از این فن در قرن ششم هجری قمری گواهی رواج آن در این مقطع زمانی می باشد. در پژوهش پیش ر...

در منابع تاریخ هنر از سفال دوره سلجوقی بنام دومین نهضت هنر سفالگری ایران در دور? اسلامی نام برده می شود. این دوره از نیمه دوم قرن ششم آغاز و تا پایان قرن هفتم ادامه می یابد. در این دوره، خلاق ترین سفالگران ایرانی در شهرهای نیشابور، ری، کاشان، ساوه، سلطان آباد و گرگان روی کار آمدند و زیباترین شاهکارهای سفالین را که نظایر آن تا کنون در هیچ یک از مراکز جهانی بدست نیامده پدید آوردند. سفالگری ایران ...

یکی از درخشان‌ترین دوره‌های تاریخ شهر اصفهان، دورة حکمرانی سلجوقیان است. چنان‌که مورخین این دوره از این شهر با نام "خیر البلاد" یاد کرده‌اند. بدون‌تردید از جمله عوامل مؤثر در اهمیت اصفهان دورة سلجوقی، وضعیت اقتصادی و تجاری این شهر بوده است. این پژوهش برآن است که، با تکیه بر داده‌های تاریخی و به شیوۀ توصیفی ـ تحلیلی، به تبیین عوامل مؤثر در رونق و اعتلای وضعیت اقتصادی و تجاری اصفهان در عهد سلاجقه...

ویکتوریا دی. الکساندر، جامعه‎شناس معاصر، در نقد و تکمیل دو رویکرد بازتاب و شکل‎دهی که به تأثیر و تأثر جامعه و هنر می‌پردازد، «الماس فرهنگی تعدیل‌شدۀ» خود را ارائه می‌کند و به نقش کلیدی توزیع‎کنندگان جامعۀ هنری تأکید می‎ورزد. یکی از هنرهای شاخص ایرانی فلزکاری است که در دورۀ سلجوقی فراز و رفعت بی‎نظیری در تاریخ هنری ایران رقم می‌زند. نوآوری، پیوند و تکامل از خصوصیات هنر این دوره است که جا دارد در...

ایران در طول تاریخ اسلام  و به‌خصوص عصر سلجوقی همواره یکی از مراکز اصلی هنر اسلامی بوده است. از سوی دیگر عثمانی‌ها در زمینه معماری با الهام از هنر ایران و بیزانس، گام‌های بزرگی برداشته‌اند. به‌دلیل همجواری ایران و عثمانی و نیز تبادلات فرهنگی و وجوه مشترک حکومتی، هنر و معماری این دو سرزمین از یکدیگر ایده گرفته و تشابهاتی دارند. هدف مقاله بررسی تطبیقی شاخصه‌ها و عناصر معماری بناهای یادمانی و آرام...