الحاد در علم کلام و فقه اسلامی به معنای انکار وجود خدای یگانه، نپذیرفتن دین حق، بازگشت از دین اسلام یا ارتکاب گناه در مسجد‌الحرام است. اما در طی تاریخ، طبقة‌ حاکم و رهبران فرقه‌های مذهبی مکرراً از اتهام به الحاد به مثابة دستاویزی برای حذف رقیبان و مخالفان استفاده کردند. در دورة‌ سلجوقیان، مناسبات حکومت با دستگاه خلافت عباسی، که بر سر دعوی قیمومیت سیاسی و مذهبی بر سرزمین‌های اسلامی مبتنی بود، وار...

وجود یک نظام حقوقی مشخص که حقوق مالکیت و حقوق قراردادها را به خوبی تعریف نماید می تواند نقش مهمی در کاهش هزینه های انعقاد قرارداد – که از مهم ترین اجزای هزینه های مبادله به شمار می رود – داشته باشد. شمال شبه جزیره عربستان در روزگار پیش از ظهور اسلام فاقد قانون مالکیت و قانون قراردادها و در نتیجه یک نظام حقوقی مشخص بود و همین امر هزینه های انعقاد قرارداد را در وضعیت نامساعدی قرار می داد. هجرت پی...

وضعیت سیاسی ـ اجتماعی جهان اسلام در دوران میانی در شرایطی قرار گرفت که در خلال آن امنیت به اصلی ترین مفهوم در توجیه سیاست تغلب و استیلا تبدیل شد. در این دوره و بنا بر نیازهای سیاسی ـ اجتماعی، جریان های فکری متفاوتی ظهور کردند که در یک محور اساسی با هم اشتراک داشتند و آن توجیه گری حکومت مطلقه بر اساس مفهوم امنیت و ضرورت دوری از هرج و مرج بود. چنین دریافتی از سیاست و حکومت به حدی در مسیر افراط قر...

موضوع مورد بررسی کوفه توبه ابراهیم ادهم است که از چهار متن انتخاب شده ؛ کشف المحجوب هجویری غزنوی ( قرن پنجم ه ق) طبقات الصوفیه خواجه عبدالله انصاری غزنوی ( قرن پنجم ه ق) ، ترجمه رساله قشیریه از مولفی نامعلوم ( قرن ششم ه ق) و شرح تعرف مستملی بخاری ( قرن پنجم ه ق.). روایت شناسی ، رویکرد اصلی این مقاله است . ابتدا هر چهار متن را به تعداد گزاره تقسیم و آنها را بر اساس رمزگانهای متفاوت ، دسته بندی ...

یکی از منابع معتبر علمی قرن پنجم هجری در زمینه ی بهداشت و درمان کتاب ذخیره ی خوارزمشاهی است. این کتاب تألیف زین الدین ابوابراهیم اسماعیل بن الحسن بن محمدبن احمد الحسینی الجرجانی است که در سال 504 هجری قمری (مصادف با قرن دوازدهم میلادی) منتشر شده است و در سال 1352 با مقابله، تصحیح، تحشیه و تفسیر دکتر جلال مصطفوی توسط انتشارات آثار ملی تحت شماره ی 97 انتشار یافته است. درکتاب سوم از این مجموعه به ...

در قرن هفتم هجری (سیزدهم میلادی) قهستان در کنار الموت و شام یکی از سه مرکز بزرگ نزاریان به شمار می رفت و پس از حملۀ مغول و پیش از یورش هولاکو گسترش و اهمیت چشمگیری یافت. از وضعیت اجتماعی و روابط درونی این جامعه کسی آگاهی چندانی نداشت. کسانی که بیرون از آن بودند با کینه و پیشداوری از نزاریان خبر دادند. معدود منابعی نیز که از درون جامعۀ نزاری باقی ماند بیشتر کتاب ها و رساله­های اخلاقی بود که خواج...

این جستار به تحلیل و بررسی تأمّلات مرگ‌اندیشانه در متونِ مهمّ منثور صوفیانه تا قرن پنجم هجری می‌پردازد. پژوهش حاضر نشان می‌دهد که مرگ‎اندیشی در متون عرفانی قرن پنجم هجری در مقایسه با متون عرفانی سده‌های پیش از آن بسامد بیشتری دارد. این نکته می‌تواند نشان‌دهنده عمق و اصالت تجربه‎های صوفیان و عارفان و ارادۀ معطوف به مرگ در وجود آنان باشد. سویة دیگر این بررسی نشان می‌دهد که در آثار صوفیان اهل قبض که ...

تأکید قرآن بر توجه به تاریخ و عبرت آموزی از آن سبب توجه مسلمانان به علم تاریخ و تاریخ نگاری گردید. تاریخ نگاری اسلامی در آغازین مرحله خود با سیره نگاری رونق گرفت. شیعیان نیز با وجود همه موانع، سعی خود را به کار بسته و علاوه بر نگارش سیره، در دیگر گونه های تاریخ نگاری از جمله مقتل­نگاری نیز تلاش کردند و آثار با ارزشی را به وجود آوردند. کتاب های مقتل­نگاری شیعیان، بیشتر بیان شرح حال شهادت امامان ...

ابوریحان محمد بن احمد بیرونی از علمای بزرگ و ریاضیدانان ‘ منجمان ‘ مورخان و کاملان قرن چهارم و پنجم هجری است و محققان او را از بزرگترین حکمای شرق میدانند . ولادت او در سال 362 ه ق در خوارزم اتفاق افتاده و مرگش در غزنه در اوان انقلاب سلاجقه و سلطنت مسعود بن محمود غزنوی بوده است . تألیفات این مرد بزرگ به زبان عربی یعنی زبان علمی و همه کس فهم عالم اسلام و ایران بوده است ‘ مگر ترجمه ( التفهیم ) که ...

در ادوار مختلف تاریخی ایران برخی از نخبگان قدرت برای کار آمد ساختن ساختارهای حکومتی دست به اصلاحات اساسی در درون قدرت حاکمه می زدند. که از جمله مهمترین اصلاح گران حکومتی در تاریخ ایران دوره اسلامی می توان به اقدامات ملکشاه سلجوقی و شاه عباس صفوی اشاره کرد. بحران های داخلی وخارجی و نابسامانی اوضاع سیاسی و اقتصادی و اجتماعی در عهد این دو پادشاه موجب شد آن ها بر حسب ضرورت و نیاز، به اقدامات اصلاحی...