میان ناصرخسرو قبادیانی و ابوالعلاء معری مشابهت های فکری و گرایش های مشترک مذهبی بسیار است. توجه و شوق به تجربه زندگی عقلی و وجدانی که از آثار هر دو پیداست امکان واکاوی یک موضوع مشترک در اندیشه و شعر ایشان را ممکن می سازد؛ به ویژه آن که «انسان و ارتقای حیات روحی و باطنی آن» از محورهای اساسی فکر و شعر آن دو به شمار می آید. در این نوشتار کوشیده ایم تا ضمن تبیین جایگاه «خرد» در کارنامه انسان شناختی...

اگربه تاریخ زندگی انسانها از آغازتا امروز بنگریم، به نام کسانی برمی خوریم که زندگی و زیستنِ آنان متفاوت با دیگران بوده است و گویی برخلاف زندگی مردم عادی زیسته اند و علی رغم سیر و حرکت آب گام برداشته اند. این تفاوت آنان با دیگران باعث شده که آنان رابه درستی نشناسند و هرکس از ظنّ و پندار خود سخنی در باب آنان بگوید، زیرا پیچیدگیشخصیتی این بزرگان، امکان شناخت حقیقی از ایشان را فراهم نمیکند و به همین ...

اگربه تاریخ زندگی انسانها از آغازتا امروز بنگریم، به نام کسانی برمی خوریم که زندگی و زیستنِ آنان متفاوت با دیگران بوده است و گویی برخلاف زندگی مردم عادی زیسته اند و علی رغم سیر و حرکت آب گام برداشته اند. این تفاوت آنان با دیگران باعث شده که آنان رابه درستی نشناسند و هرکس از ظنّ و پندار خود سخنی در باب آنان بگوید، زیرا پیچیدگیشخصیتی این بزرگان، امکان شناخت حقیقی از ایشان را فراهم نمیکند و به همین ...

ابوالعلاء معرّی، یکی از درخشان ترین چهره های ادبی جهان عرب، در میان شاعران زاهد، نامی پُرآوازه دارد. او فیلسوفی بزرگ بود که هرگز قدرت شعری خویش را، در راه به دست آوردن مال وثروت، به کار نگرفت؛ بلکه آن را برای بیان مسائل عقلی، واصلاح دشواری های موجود در جامعه ی خویش، به کار برده است. آنچه از شواهد شعری وی برمی آید، این است که؛ ترس از ارتکاب گناه، وشناخت صفات خداوند، از مهمترین عوامل گرایش وی، به...

شعر آسمانی حضرت حافظ، شعری فرازمانی و فرا مکانی است. در واقع نفوذ سخن جادوانه و جاودانه ی این رند عالم سوز را در آثار اغلب غزل سرایانی که بعد از او به عرصه ی ترانه و غزل گام گذارده اند به روشنی می توان دید. وسعت و عمق این تأثیر در شبه قاره، دارای پیشینه ای طولانی است و بیـدل دهلوی، صائب، کلیم، اقـبال لاهوری، نظیری، عـرفی، ناصر علی سرهندی، ریاض خیرآبادی، جگر مراد آبادی، واله داغستانی و... از او ...

درویش ناصر بخارایی یکی از شاعران غزل‌سرای طراز اول قرن هشتم هجری است که خدمتش در رونق غزل عاشقانۀ عارفانه نظررس بوده و خواجه حافظ به شعر او نظر داشته است. در این مقاله، نگارنده ابتدا مهم‌ترین منابعی را که دربارۀ این شاعر برجستۀ ادب فارسی سخن گفته‌اند، معرفی کرده است. تذکره‌ها جزء اولین منابعی هستند که مطالبی راجع به ناصر بخارایی ذکر کرده‌اند و او را به صفت عارف بزرگ به‌حق‌رسیده و شاعر توانای شی...

یکی از رموز مانایی و ماندگاری اشعار تعلیمی حافظ، پیوند ناگسستنی آن با آیات و احادیث است. این شاعر زبردست در بهره بردن از این مضامین وحیانی و روایی، چنان استادانه و ماهرانه عمل می­کند که عواطف هر خواننده­ای را برمی­انگیزد و او را به تأمّل در این آموزه­­های قرآنی- روایی وا‌می‌دارد. از آن جا که بینامتنیّت یکی از مهم­ترین مباحثی است که توجّه پژوهشگران ساختارگرا و پساساختارگرا را به خود معطوف کرده است ...

حافظ با جانشین کردن دو مفهوم در دو مصرع یک بیت، براساس روابط مجازی میان آن­ها، مجازهای تازه با معانی بدیع می­آفریند؛ به­صورتی­که مجاز در مصراع دوم با یک رابطۀ مجازی جانشین حقیقت در مصراع نخست می­شود. جانشینی مجاز و حقیقت، تسویه و برابری این دو امر را در پی دارد. مجاز علاوه­بر معنی مجازی، دلالت اصلی و مستقل نیز دارد؛ که موجب دوبعدی شدن کلام و گسترده­شدن دامنۀ معنی بیت می­شود. معنای حاصل از این ر...

از دیر باز در ادبیات عرب قصه و داستان توجه محققان و پژوهشگران را به خود جلب کرده است. در این میان ابن شهید اندلسی و ابوالعلاء معری بیشتر از دیگران مورد توجه قرار گرفته اند. چرا که این دو با نوشتن سفرنامه‏ی خیالی خود در قالب داستان نقشی ابتکاری در عرصه داستان نویسی ادبیات عرب رقم زده اند. در این پزوهش که بررسی رساله التوابع والزوابع ابن شهید و مقایسه آن با رساله الغفران معری می باشد؛ ابتدا زندگی...

خسروخان اردلان معروف به «والی ناکام» از حکام کُردستان در قرن سیزدهم هجری قمری بوده است. خسروخان هر چند در جوانی (29 سالگی) فوت کرده و باوجود والی بودن، فرصت چندانی برای پرداختن به شعر و شاعری و یا بروز استعداد هنری خود نداشته است، امّا با وجود این از وی غزلیاتی به‌جای مانده که بیشتر به تقلید و استقبال از خواجه حافظ شیرازی سروده شده‌اند. از آنجایی که تا کنون پیرامون زبان شعری او پژوهشی صورت نگرفته...