اسباب نزول از ابزارهای کارسازی است که بیشتر مفسران در تبیین مفاهیم آیات قرآن از آن بهره ی فراوان برده اند. گرچه پیشینه ی استفاده از این ابزار به صدر اسلام باز می گردد، اما این گونه روایات به دلایل مختلف، قابل اعتماد نیستند و ضروری است مورد بررسی قرار گرفته و ارزش گذاری شوند. از آنجا که تفسیر مجمع البیان از تفاسیر گرانسنگ شیعی است که اسباب نزول در آن از جایگاه ویژه ای برخوردار است، این تفسیر در ...

تفسیر قرآن یکی از شاخه¬های مهم علوم قرآنی است که از همان سده¬های آغازین اسلام مورد توجه علمای مسلمان عرب و غیر عرب قرارگرفت. از جمله مفسران قرآن، عارفانی بودند که مسیر طریقت را طی کرده و به آن آشنا بودند. هر کدام از این عارفان به ذوق و مشرب خود اشارات و تعبیرات عرفانی را از آیات قرآن، بیان ¬داشتند. از جمله مهم¬ترین این تفاسیر عرفانی عبارتند از: تفسیر «لطایف¬الإشارات» از ابوالقاسم قشیری، تفسیر «...

تفسیر طبری از تفاسیر مهم قرآن است و ابوجعفر محمد بن حریر طبری از مفسران بزرگ مسلمان به شمار می رود. طبری گو اینکه از مبانی تفسیری خود به صراحت سخن نگفته، اما روشن است که با تأمل در زوایای تفسیر وی و چگونگی تعامل او با آیات و آراء مفسران، می توان تا حدودی به مبانی وی دست یافت. این مقاله در پی آن است که به گونة یاد شده به مبانی تفسیری طبری دست یابد، از این روی، در ضمن بحث، از ظاهر آیات، سیاق، حکم...

معناشناسی واژه های قرآن یکی از اساسی ترین پایه های فهم و تفسیر دقیق قرآن است. دست یابی به معنای یک واژه در قرآن از ریشه شناسی آغاز می شود و پس از بررسی سیر تطور آن، مفهوم واژه در حوزه معنایی خاصی که در آن قرار گرفته، روشن می شود. اما صرف بررسی لغت برای تعیین مقصود قرآن کافی نیست چرا که معنای دقیق واژه در بافت خود قابل توصیف خواهد بود. لذا توجه به بافت زبانی و موقعیتی در تبیین معنای آیات از اهمی...

کشف مراد خداوند متعال از عبارات قرآن متوقف بر فهم معنای تک تک الفاظ عبارات آن است. طبیعی است که برای این کار بایستی به منابع لغوی مستقل (مثل غریب القرآن ها) و غیر مستقل(مثل تفسیرها) که حتی المقدور نزدیک به عصر نزولند مراجعه کنیم. زیرا معنای به دست آمده برای کلمه مثل تمامی پژوهش های دیگر باید مبتنی بر منابع معتبر، شواهد کافی و هم چنین توجه به آراء صاحب نظران و خبرگان این فن باشد. یکی از راه های ...

طبرسی در تفسیر مجمع البیان لعلوم القرآن علاوه بر تفسیر آیات به تبیین مباحث علوم قرآنی نیز اهتمام داشته است . در این رساله نگارنده به طرح و تدوین چهار مبحث مهم علوم قرآنی از دیدگاه وی پرداخته است که این مباحث عبارتند از: -1 نسخ در قرآن، که ابتدا مفهوم نسخ از دیدگاه لغت پژوهان و مفسران و آراء آنها در امکان نسخ، قبول یا رد گونه های آن و حکمت نسخ بیان شده، آنگاه به شرایط نسخ از دیدگاه طبرسی اشاره ش...

تفسیر القران العظیم ابن کثیر از تفاسیر روایی قرن هشتم است که متأثر از تفاسیر جامع البیان طبری و همچنین اصول تفسیری ابن تیمیه است. زمینه ها و بسترهای شکل گیری این تفسیر از یک سو و روش های تفسیری مفسر از سوی دیگر به این تفسیر ویژگی های ممتازی بخشیده که آن را شایستة تتبع قرار می دهد. بهویژه زمانی که آن را در ترازوی سنجش با تفسیری چون تفسیر صافی فیض کاشانی قرار دهیم که بر اساس رویکرد حدیثی علمای شی...

فاصله در پایان آیه به دلیل هیمنه و سیطره‌ای که بر محتوای آیه دارد، از جایگاه مهم و حساسی برخوردار است. این جایگاه حتماً در تفسیر آیه تأثیرگذار است. اما سؤال اساسی این است که کارکرد و نقش فاصله در تفسیر محتوای آیه چیست؟ برای دریافت پاسخ، به تفاسیر التبیان، مجمع البیان، المیزان، نمونه و تسنیم مراجعه شده است. در این پژوهش یازده گونه از کارکردهای فاصله مورد شناسایی واقع شد که از مهم‌ترین آنها می‌توا...

تفسیر طبری از تفاسیر مهم قرآن است و ابوجعفر محمد بن حریر طبری از مفسران بزرگ مسلمان به شمار می رود. طبری گو اینکه از مبانی تفسیری خود به صراحت سخن نگفته، اما روشن است که با تأمل در زوایای تفسیر وی و چگونگی تعامل او با آیات و آراء مفسران، می توان تا حدودی به مبانی وی دست یافت. این مقاله در پی آن است که به گونة یاد شده به مبانی تفسیری طبری دست یابد، از این روی، در ضمن بحث، از ظاهر آیات، سیاق، حکم...