این پژوهش ضمن بررسی نوآوری‏های مذهبی حسن صبّاح، به نقش وی در بنیان نهادن دعوت جدید اسماعیلی و بحث از آرای او درباره‏ی جایگاه امام در سلسله مراتب این آیین و ضرورت تعلیم از امام، هم‏چنین تأثیر این اصلاحات مذهبی در جامعه‏ی اسماعیلی ایران و چگونگی قرار گرفتن این داعی اسماعیلی در رهبری جنبش نزاریان می‏پردازد. یافته‏های این پژوهش بیانگر آن است که حسن صبّاح با ارائه‏ی آموزه‏های تازه‏ی مذهبی، ضمن اصلاحات...

اتفاقات و جریاناتی که باعث تردید و انحراف برخی معتقدین به امامت امام صادق7 پس از شهادت ایشان در پذیرش امامت امام کاظم7 شد، نقطه درنگی در جریان شیعه به شمار می رود. همزمانی این حوادث با تحولات سیاسی، فکری ـ فرهنگی و گرایشات درون مذهبی انحرافی؛ مطالعه پیامدهای این تحولات بر این چالش را ضروری می سازد. جریان عباسی حاکم با شعار دعوت به رضایت خاندان پیامبر9 توانسته بود تمایلات مردم را به خود جلب کن...

چکیده بحث اهل ذمه به عنوان یکی از گروههای ساکن در جامعه، همواره در میان مسلمانان مطرح بوده است. پس از نزول آیه ی جزیه در دوران پیامبر (ص)، موضوع اهل ذمه به عنوان یک مسأله در تاریخ اسلام نمود پیدا کرد. با فتح سرزمینهایی چون ایران، مصر و شامات در زمان عمر، خلیفه ی دوم، این موضوع بیشتر مورد توجه قرار گرفت. رفتار عمر با اتباع اهل ذمه، بعدها در تبیین نظرات فقهی اهل سنت که حاکم بر جامعه ی اسلامی بود...

جوامع بشری وقتی روی سعادت و خوش‌بختی را می‌بینند که دربارۀ‌ امورجامعه انسان‌های بافرهنگ و دانش، احساس‌ مسئولیت‌کرده، با تعالیم اسلامی، دانش و منش انسانی، برای مشکلات جامعه چاره‌اندیشی کنند. ضرورت ایجاب‌می‌کند چنین افرادی با شیوه‌های ارزشمند، مسیر زندگی را برای مردم خود هموار‌سازند و برای دیگران و فرزندان الگویی به‌جا‌بگذارند. تا مشکلات را به‌راحتی حل‌کنند و دچار آسیب‌های مختلف نگردند و راه برون...

مولوی در کنار مطالعۀ دقیق و پیوستۀ قرآن مجید، تفسیرها و صحاح حدیث و تأمل در آنها، به معارف، احوال و آداب خاص صوفیان نیز توجّه کامل داشته و کتاب ها و مقالات آنان را مشتاقانه و با دقت می خوانده است. از این رو مبادی تصوّف و افکار و کلام مشایخ صوفی را باید بتوان در مثنوی معنوی جست وجو کرد و میزان و چگونگی اقتباس مولانا جلال الدین بلخی را از متصوّفه بازشناخت. مقالۀ حاضر ـ که در آن ارتباط اندیشه و کلام ...

واژه «شهر اسلامی»، سابقه تاریخی و علمی گسترده و طولانی دارد. تحقیقات فراوانی در این زمینه به ویژه از سوی شرق شناسان غربی صورت پذیرفته است. علت اصلی همه آن مطالعات به تفاوت­های موجود بین شهرهای غربی و شهرهای واقع در سرزمین­های اسلامی برمی­گردد. شرایط اجتماعی و اقتصادی شهر اسلامی و ساخت کالبدی متأثر از آن شرایط از جمله بنیادی­ترین تضادهایی هستند که در شهر اسلامی و شهرهای هم عصر آن در دنیای غرب به...

شاعران ادب فارسی برای آن‌که آموزه‌های اخلاقی خود را به‌صورت حکمی نافذ، فراگیر و لازم‌الاجرا ارائه دهند، ناچار به الحاق تقویت‌کننده‌ها و ضمانت‌های اجرایی مختلفی بوده‌اند. برای این مقصود، شاعر گاهی از نیروی واقعیت‌ها یا تعالیم بزرگ‌تر برای پرداخت تعالیم جزئی‌تر بهره می‌برد. از همین روی می‌توان به‌جای استخراج آموزه‌های اخلاقی به‌صورت مختلف و پراکنده، بسیاری از تعالیم را به‌صورت خوشه‌‌ای بررسی کرد....

قرآن کریم در دو مورد (سوره نحل، آیه 43 _ 44 و سوره انبیا، آیه 7) مرجعیت «اهل الذکر» را، دست کم در حوزه معارف دین، پذیرفته است. در مورد اصطلاح شناسی این تعبیر در بین قرآن پژوهان دو نظریه عمده به چشم می خورد: جمعی که با استناد به سیاق آیات، آنان را اهل کتاب، اهل علم و ... دانسته اند و بر نظریه ارجاع مشرکان به آنان تأکید کرده اند و جمعی که با استناد به روایات انبوه شیعی و برخی از روایات اهل تسنن، ...

شاعران ادب فارسی برای آن‌که آموزه‌های اخلاقی خود را به‌صورت حکمی نافذ، فراگیر و لازم‌الاجرا ارائه دهند، ناچار به الحاق تقویت‌کننده‌ها و ضمانت‌های اجرایی مختلفی بوده‌اند. برای این مقصود، شاعر گاهی از نیروی واقعیت‌ها یا تعالیم بزرگ‌تر برای پرداخت تعالیم جزئی‌تر بهره می‌برد. از همین روی می‌توان به‌جای استخراج آموزه‌های اخلاقی به‌صورت مختلف و پراکنده، بسیاری از تعالیم را به‌صورت خوشه‌‌ای بررسی کرد....

در لابلای، مطالعه کتب سنّی و شیعه به دو رویکرد متفاوت برخورد می کنیم، از یک سو رجالیان متقدم شیعه در بررسی نقد راویان مذهب مخالف، رویکردی معتدل و نرم خویانه دارند و در مقابل، رویکرد رجالیان اهل سنّت، رویکردی سختگیرانه و تندروانه بوده است. برآیند این برخورد سختگیرانه و بازتاب آن، موجب حذف راویان ثقه و بزرگ شیعه بخاطر گرایش به مذهب تشیع، و به اتّهام انحراف از راه راست، رفض، بدعت و انتقاد از خلفا از...