منظور از حیات دنیوی در قرآن و عهد عتیق، زندگی این جهانی و خاکی است. هدف تحقیق حاضر، پاسخگویی به این دو مسئله است که رابطهٔ دنیا و آخرت در این دو متن چگونه ترسیم شده و نیز رویکرد این دو، نسبت به حیات دنیوی و نحوهٔ تمتع از آن چیست؟ در قرآن، آخرت، باطن و حقیقت دنیاست و رابطهٔ آن‌ها را میان اعمال اختیاری انسان در دنیا و سعادت و شقاوت او در آخرت می‌داند. در عهد عتیق، شواهد صریحی دال بر اثبات جهان ماو...

بیشتر متکلمان اشعری در مسألة نحوه انتساب افعال به انسان، نظریه کسب را برگزیده‌اند؛ هرچند پیش از آنان برخی از معتزله مانند نجاریه و ضراریه نیز به‌ انحایی از این نظریه اعتقاد داشته‌اند. در مقابل، عموم معتزله و به‌ویژه جبائیان آدمی را خالق افعال خویش می‌دانستند. ابن‌عربی ضمن اذعان به دشواری مسألة کسب یا خلق اعمال انسان، بارها به بررسی و داوری در مورد نظریة کسب و خلقِ اعمال پرداخته است. هرچند ابن‌ع...

چکیده آموزه‌های دینی ما حکایت از پلی بر روی جهنّم دارند که در آخرت همه به ناچار از آن گذر خواهند کرد. پل صراط بسیار لغزنده و سخت گذر است و عقباتی دارد که هر یک به نامی خاص نامیده می‌شود. عبور انسان‌ها از آن به صورت‌های مختلف است. گروهی به قعر جهنم افتاده، برخی لنگان لنگان و یا معلق و گروهی به سرعت برق از آن می‌گذرند. مقاله حاضر به بررسی و تحلیل این آموزه‌ها بر مبنای آیات قرآن و با نگاهی عقلی می...

درباره قرآن کریم از زمان نزول آن مسئله ای به عنوان ظاهر و باطن مطرح شده که هریک، مدار بحث و گفتگوهای بسیاری قرار گرفته است. هدف این نوشتار، بررسی برخی آسیب ها در استفاده از قرآن کریم در جهت ظاهر و یا باطن است. اولین آسیب افراط و یا تفریط است. برخی گفته اند که قرآن برای امت اسلامی در همه امور کفایت می کند و با این سخن ضرورت معلم و مبین را در کنار قرآن انکار کرده اند. در مقابل برخی نظر داده اند ک...

در این پژوهش تلاش شده است تا ضمن تفکیک نظرات گوناگون پیرامون معنای لغوی و اصطلاحی مدخل «استبطان»، به جایگاه علمی و اصطلاحی معنای آن در زمینهٔ ادبیات عرفانی و قرآنی پرداخته شود. در این جستار نشان داده شده است که معنای مفهومی و اصطلاحی «استبطان» در حقیقت به معنای «دیدن ماهیت ذات اشیاء» و یا مسئله­ٔ «بینندگی و دیدن ماهیت الأشیاء» است و از جایگاه­ ارزنده­ای در ادبیات عرفانی برخوردار است؛ به ویژه آنکه...

در نظریه های زیبایی شناختی مکاتب فلسفی غرب زیبایی و ادراک آن از منظر ادراک حسی و به نحو سوبژکتیو و صرفاً معرفت شناختی بررسی و تبیین می گردد. اما، در حکمت و عرفان اسلامی شاهد رویکردی متمایز به مسئلۀ زیبایی و ادراک آن هستیم. این مقاله تلاشی است برای فهم این رویکرد از طریق مطالعه، بازسازی، و تبیین مفهوم «زیبایی» و فرایند ادراک آن از دریچۀ مفهوم کلیدی «حیرت»، در اندیشۀ مولوی. از نظر وی انسان با ادرا...

قائل بودن به «معنا » و «باطن» برای اشیاء و پدیده ها و مفاهیم، موضوعی است که همیشه و در همه جوامع ومکاتب با شدت و ضعف متفاوت مطرح بوده است. طبیعی که معیارهای برای دریافت و شناخت و ارزیابی «معنا» و «باطن» از جهان بینی و فرهنگ جامعه استخراج می شده است و به این ترتیب افراد یا جوامع(بسته به جهان بینی خویش) از «صورت» به «ظاهر» موضوعی واحد، معانی متفاوتی را ادراک می نموده اند. نوشتار حاضر سعی بر آن دا...

یکی از مباحث مهم علوم قرآن که ریشه در روایات پیامبر و اهل بیت (ع) دارد، بحث ظاهر و باطن قرآن است. تاکنون محققان زیادی به بحث درباره مقصود از باطن و تأویل قرآن و معرفی معیارهایی برای شناخت ظاهر قرآن از باطنش روی آورده­اند. معمولاً محققان برای تنزیل و ظاهر قرآن، معانی روشن و تحت‌اللفظی قرآن، چیزهایی که قرآن درباره آن نازل شده، تفسیر و شأن نزول، تطبیق آیات قرآن بر مصادیق طبیعی و معانی دیگری نزدیک ب...

عرفا انسان را آیینه تمام‌نمای الهی می‌دانند. از نظر آنها همان‌گونه که خداوند دارای اسما و صفات مختلف و به تبع آن دارای جلوه‌های گوناگونی است، حقیقت انسان نیز واحد کثیری است که به واسطه تجلیات گوناگون، اسامی متعدد می‌یابد. بیشتر صوفیه دل آدمی را حقیقت وی می‌دانند و جلوه‌های آن را «لطایف سبعه» نامیده‌اند. این لطایف عبارتند از طبع، نفس، عقل، قلب، سِرّ، خفی و اخفی. در سیر و سلوک از این هفت مرحله، به ...