استفاده از نقوش و نمادها در هنر ایران که پیش از دورۀ ساسانیان نیز جایگاه والایی داشته است، تا پس از حکومت ساسانیان و در تمدن و هنر اسلامی ایران نیز در بیان هنری کاربرد بسیاری یافت. این نقوش دربردارندۀ تجارب اجتماعی، فرهنگی و معتقدات مذهبی دوران خود هستند؛ لذا به فهم بهتر سیر تحول اندیشه‌های مردم دوران خود کمک می‌کنند. یکی از شاخصه‌های مهم منسوجات ساسانی، نقوش تزیینی به‌کاررفته در آن است که تأثی...

کتیبه‌ها به‌عنوان عناصر معنایی و تزئینی در معماری اسلامی از ابزارهای مهم در جهت گسترش عقاید و سیاست‌های مذهبی حکومت‌ها بر مردم به شمار می‌روند و، به‌لحاظ ماهیت مکتوب خود، بیانگر ایده‌ها و اندیشه‌های هر عصرند. مسجد گوهرشاد مشهد به‌عنوان یکی از شاهکارهای معماری ایرانی‌اسلامی از تزیینات و کتیبه‌های مختلفی با مضامین دینی برخوردار است که در دوره‌های مختلف تاریخی بارها مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته‌...

شهر آران و بیدگل واقع در شهرستانی بدین نام، در دهه‌های اخیر از ترکیب دو شهر آران و بیدگل تشکیل شده است. این شهر از قرن‌ها پیش مرکز مهم جمعیتی، اقتصادی و فرهنگی در منطقۀ کاشان بوده است. رد پای این شهر و مکان‌های وابسته به آن مانند آبادی هراسکان را می‌توان در منابع قرون اولیۀ اسلامی همچون تاریخ قم و کتاب ذکر  اخبار اصفهان یافت. قصیدۀ نونیه راوندی نیز اطلاعاتی از این شهر در دورۀ سلجوقی به دست می‌د...

هدف: هدف از این مقاله بررسی جایگاه نهاد وزارت در طول تاریخ ایران دورۀ اسلامی و تعیین مولفه های شاخص گفتمان وزارت محور در قرون میانه ایران تا روی کار آمدن تیموریان است. روش/رویکرد: این مقاله با روش توصیفی - تحلیلی تاریخی و بر پایۀ منابع کتابخانه ای به تبیین این مسئله پرداخته است. یافته ها و نتایج: طبق یافته های به دست آمده جایگاه وزارت در طول تاریخ ایران اسلامی علی رغم فراز و نشیب های بسیار در ع...

شعر پایداری، زاییدۀ تلاش خستگی نا پذیر و اعتراض شجاعانۀ شاعران و نویسندگانی است که رنج ها و دردهای ملّت خود را لمس کرده اند و هرگز در مقابل ظلم، تعدّی، تجاوز، ضعیف کشی و قدرت نمایی دستگاه های جابر داخلی و خارجی تسلیم نشده اند. این جریان ادبی پویا، با درون مایۀ اعتراض و مقاومت، از حنجرۀ سرخ شاعران پایداری از زمان مشروطیّت به شکل خاصّی خود را نشان داد و تا زمان رژیم طاغوت، انقلاب اسلامی ایران و سپس ج...

کتاب اصول اقلیدس، که گاهی آن را به نام مؤلفش «کتاب اقلیدس» نیز می نامند و در تألیفات ریاضی دورۀ اسلامی آن را به علت شهرت فراوانش کتاب اصول نیز خوانده اند، از منابع مهم ریاضیات دورۀ اسلامی بوده است. در این مقاله، پس از بررسی تاریخ ترجمۀ این اثر به زبان عربی و تحریر خواجه نصیرالدین طوسی از آن، برخی از ویژگی های این تحریر، از راه مقایسۀ آن با ترجمۀ اسحاق بن حنین، خواهد آمد. سپس با مقایسۀ بخش هایی ...

اردشیرخوره را با طرح مدور و متحدالمرکزش می توان نخستین شهر ساخته شده به امر مؤسس سلسلۀ ساسانیان و نمادی از ظهور ایدئولوژی سلطنتی تمرکزگرای ساسانیان محسوب داشت. علیرغم نقش کلیدی این شهر در استقرار حکومت ساسانیان، به جز یافته­های معدود باستان شناسانه، اطلاعات بسیار اندکی از تحولات تاریخی این شهر در دست است، بویژه آنکه، به اعتبار مندرجات آثار مورخان و جغرافیدانان قرون نخستین اسلامی، این شهر قرن ها...

هدف پژوهش: در مُهرهای مورد مطالعه، پوشش های سَر همان کلاه ها و تاج  کلاه های شاهان قاجاری است که در سکه ها قابل مشاهده است. این مقاله، با هدف جست وجوی تاثیرپذیری نقوش مُهرها از سکه ها و مدال ها به تحلیل و مقایسۀ تصاویر آن ها پرداخته می پردازد. روش/ رویکرد پژوهش: پژوهش حاضر، با ماهیت و روش تاریخی، توصیفی، و تطبیقی بر پایۀ منابع کتابخانه ای و میدانی به تطبیق نقوش مُهرها با سکه ها و مدال های دورۀ قاجا...

چگونگی تأثیرگذاری الهیات بر تمدن‌ها و مبانی الهیاتی در دو وجه وحدت‌گرا و کثرت‌گرا و همچنین نحوۀ تأثیرگذاری بر جهت‌گیری تمدن اسلامی و تمدن غربی امری است که قابلیت پژوهشی عمیق دارد. خوانش تمدنی بر الهیات مسیحی و به‌طور خاص، الهیات پروتستانی و الهیات اسلامی و سنت‌گرایی اسلامی و همچنین تأثیرگذاری این دو الهیات و مناسبات آن دو بر تمدن اسلامی و غربی در عصر پسامدرن، مسئله اصلی این پژوهش هستند که با رو...

اندرزنامه نویسی، یکی از نمودهای خرد سیاسی و از عوامل تداوم میراث سیاسی ایرانی بود. محور اساسی اندرزنامه ها، اندیشۀ شاهی و کارکردهای این نهاد در ادارۀ جامعۀ ایرانی بود. کارگزاری اهورامزدا در زمین، حفاظت از مرزها، دینیاری، عمران و آبادسازی و دادگری، از کارکردهای نهاد شاهی به شمار می آمد. با ترجمۀ متون ایرانی به عربی، مضامین اندرزنامه ها به دورۀ اسلامی انتقال یافت و البته بستر تازه، تغییراتی در جه...