تقیه مداراتی یکی از اعتقادات کلامی ـ فقهی شیعه است که امروزه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. وجود اختلافات مذهبی در جهان اسلام و هجمه و تخریب بی‌سابقه‌ای که در عصر حاضر در مورد شیعیان صورت می‌گیرد، تبیین تقیه مداراتی به‌عنوان نشانه اهتمام مذهب شیعه به همزیستی مسالمت‌آمیز و اتحاد صفوف مسلمانان را ضرورتی انکارناپذیر کرده است. این نوع تقیه را که از آموزه‌های دینی نشئت می‌گیرد، بیشتر فقهای امامیه قب...

خواجه نصیرالدین طوسی (597- 672 ه) از متکلمان بزرگ شیعی قرن هفتم هجری است. بخشی از حیات فکری و سیاسی خواجه مرتبط با حکومت عباسیان است. روشن است که خواجه با عباسیان همکاری و تعاملی نداشت. فهم دلایل و مبانی خواجه در این زمینه از مسائل مهم این تحقیق است. بر اساس پژوهش خواجه با استفاده از منابع تفکر شیعی (قرآن، سنت، عقل و اجتهاد)، جامعه اسلامی را از خطر سقوط نجات داد و با بهره‌مندی از معارف ناب اهل‌...

دعوت به وحدت و انسجام ملی، از درونمایه­های اصلی در ادب پایداری است. از همین رو، یکی از گفتمان­های مورد توجه در میان شاعران بیداری اسلامی در شعر معاصر فارسی و عربی، موضوع اتحاد و دعوت همگانی به همبستگی و تشکیل صف واحد در برابر دشمنان است. این مقوله مهم سیاسی- اجتماعی که سرچشمه­های اصلی آن، رهنمودهای قرآن کریم و احادیث نبوی(ص) است، در دوره معاصر و در سروده­های شاعران دو زبان، بازتاب گسترده­ای دار...

چکیده وحدت میان آیات قرآن کریم، از جمله ی بارزترین ویژگی های قرآن است، که وحیانی بودن آن را نیز اثبات می کند. آیات قرآن مکمّل یکدیگرند و همه به موازات هم و در امتداد یک اصل یعنی توحید بنا شده اند و رو به سوی یک هدف دارند. مسلمانان همواره بر این اعتقادند، که هیچ گونه اختلاف و تناقضی در میان آیات این کتاب وجود ندارد و وحدت و انسجامی کامل در میان آن ها برقرار است و اندیشمندان مسلمان، این خصیصه را ...

یکی از مهم‌ترین مباحث مطرح در جامعه فکری مسلمانان ربط و نسبت افعال ارادی انسان با نظام افعال الهی است؛ به‌گونه‌ای‌که هر کدام از جریان‌های فکری در قبال آن موضع گرفته‌اند. به‌طور‌کلی در این مسئله چهار نظریه مطرح است: نظریه جبر مطلق، نظریه تفویض مطلق؛ نظریه کسب و نظریه «أمرٌ بین أمرین». سه نظریه نخست به اهل سنت مربوط است و نظریه اخیر ویژۀ پیروان اهل‌بیت پیامبر9(ص) می‌باشد. مشکل سه نظریه نخست آن است...

از اقسام تقیه، تقیة مداراتی است، این تقیه عبارت است از همزیستی مسالمت آمیز با عامه، به جهت جلب محبت آنها و ایجاد وحدت میان مسلمانان، بی آنکه خوفی در میان باشد. با اینکه چنین تقیه­ای، به شهادت روایات، در طول دوران 250 سالة امامت پیشوایان معصوم، موضوعی مهم و جدی تلقی می‌شده و در روابط اجتماعی و اعمال عبادی، مانند نماز و حج جریان داشته است اما در کلمات فقهای شیعه به جز برخی از فقهای متأخر،‌ این تق...

عارفان بزرگ هند، همواره با عارفان ایرانی ارتباط داشته‌اند. مهاجرت عارفان به سرزمین هند و ورود مسلمانان از خراسانِ قدیم به این سرزمین به گسترش این ارتباط‌ها مدد می‌کرد. همواره عارفانِ هند پیران و وابستگانی در خراسان داشته‌اند و این وابستگی‌ها تا دیر زمان ادامه داشته است. یکی از عارفان نام‌دار و سرشناس ایرانی، مولانا جلال‌الدین محمد بلخی است که در زمان خود، سلسلة معنوی و عرفانیش در هند ناشناخته ما...

با بررسی اندیشه سیاسی عالمان و نخبگان مسلمانی که در روزگار جنگ صلیبی می‌زیستند، به انفعال شماری از آنان در برابر پدیده مهم و فراگیر حمله صلیبی می‌توان پی برد. اینان به‌رغم جایگاه اجتماعی و دینی‌شان، ضرورت وحدت ملی اسلامی را در رویارویی با اشغال‌گران صلیبی نادیده گرفتند و بیش‌تر به مسائل داخلی و درون‌دینی جامعه اسلامی پرداختند و چنانچه کسانی درباره این اشغال و تجاوز واکنشی نشان داده و امیران و ر...

واژه «انصار» و «انصاری» از پرکاربردترین لقب‌های یاد شده در منابع تاریخی به‌ویژه «صحابه‌شناسی»، طبقات‌نگاری و منابع رجالی و زندگی‌نامه‌هاست. کاربرد این واژه در مطالعات تاریخی صدر اسلام، دو قبیله ساکن یثرب (اوس و خزرج) را به یاد می‌آورد؛ کسانی که با تدبیرهای حکیمانه پیامبر (ص)، اختلاف‌های درونی خود را کنار گذاردند و با نام انصار، به وحدت رسیدند. مفهوم انصار هنگامی آشکارتر شد که در برابر واژه مهاج...

بحثِ اسما و صفات الهی، از مباحث کهن در تاریخ عقاید اسلامی است. در سدۀ نخستین، مسئله تشبیه و تنزیه در کنار مسائلی چون جبر و اختیار و امامت، از پرسش‌های اعتقادی بود که اختلافات فراوانی را برانگیخت و مسلمانان را به فرقه‌ها و گروه‌های گوناگون تقسیم کرد. در بین عرفا نیز اسما و صفات خداوند، جایگاهی بس والا دارد. عارف سالک نه تنها مبنای پیدایش و تجلّی عالم را اسما و صفات خداوندی می‌داند، بلکه از طریق آن...