بیش از هزار سال است که سمرقند و بخارا قوه مرکزیت بخش مدنیت تاجیکان را تشکیل داده اند. در طول قرن ها، این دو شهر خصوصاً بخارا، مرکز سیاسی، اقتصادی و مدنی تاجیکان بوده است.  نمایان ترین فرزندان خلق، نویسندگان، عالمان، طبیبان، هنرمندان و پیشه وران زبردست، از هر گوشه و کنار آسیای میانه و اطراف آن در اینجا تجمع می کردند و مدنیت تاجیکان را رونق می دادند. این است که زبان ادبی فارسی تاجیکی در قرن های نه...

آگاهی کامل استاد رودکی از اشعار شاعران عرب قبل از اسلام و زمان گسترش اسلام باعث ورود معنا های شعر عاشقانه قبایل عرب، نام های پیغمبران و مضامین قصه های قرآنی مثل موسی عمران، پیراهن یوسف، ملک سلیمان، و ذکر نام شاعران، عالمان و قهرمانان شعر و ادب عرب در شعر فارسی شده است. در قطعۀ «سه پیراهن یوسف» رودکی به بررسی قصۀ مشهور یوسف و برادران او پرداخته است. شاعر در این قطعه خرد تمام عناصر اساسی و تجزیۀ ...

شعر، آمیزه‌ای از اندیشه و صور خیال است. اندیشه‌های شاعر، زبان اوست که در قالب شعر بیان شده، به ذهن مخاطب متبادر می‌شود. زبان و اندیشه، رابطه‌ای مستقیم و تعاملی دارند. دیدگاههای شاعر و کیفیت تبیین امور، بر زبان او نیز تأثیر می‌گذارد؛ هرچه اندیشه های او ساده تر و صریحتر باشند، زبان او نیز شفافتر و دور از تعابیر و مفاهیم پیچیده خواهد بود. بنابراین، در زبان شاعر می‌توان اندیشه ه‌ای او را نیز جست و ...

یکی از نظریاتی که درباره ی خاستگاه قالب غزل بیان شده این است که تغزل قصاید را سرچشمه و اساس قالب غزل در قرن های بعد می دانند؛ از دیگر سوی می دانیم که تغزل قصاید در حقیقت پیش درآمدی است که در آن از ذکر محاسن محبوب و حکایت عشق و عاشقی یا وصف مناظر طبیعی از قبیل بهار، خزان و... بحث می شود. این پژوهش که به روش تحلیل و توصیف اشعار به جای مانده از رودکی انجام شده، بر آنست که چهره ی معشوق  شعر رودکی ر...

بررسی و مطالعه نظام‌مند ویژگیهای فکری نویسنده، شاعر و هنر‌مند، از جمله راههای دقیق و علمی است که ما را به دنیای آنها نزدیک می‌کند. نوشتار حاضر، عهده‌دار بررسی و تحلیل مقایسه‌ای ابعاد فکری آدم الشعرای شعر پارسی، ابوعبدالله رودکی، با عمربن ابراهیم خیامی نیشابوری، معروف به حکیم عمر خیام در رباعیهای منسوب بدوست. شاید در نظر نخست چنین تصور شود که نتوان‌، میان اندیشه های این دو بزرگ همترازی و تناسبی ...

چکیده ندارد.

اهمیت این پژوهش از دو منظر مطرح می گردد:نخست؛ جایگاه ویژه این دانش در علوم بلاغی فارسی و اهمیت خاص آن به عنوان کارآمدترین ابزار بررسی متون ادبی. علم معانی زیربنا و شالوده اساسی سخن است که به تبیین جهان بینی و اندیشه های درونی شاعر می پردازد. جا به جایی عناصر جمله، ایجاز و اطناب و مفاهیم مستتر در الفاظ کلام، همه در ارتباط مستقیم با سطوح و لایه های درونی سخن و ترجمان ذهن گوینده است. وجه دیگر اهمی...

از عهد سامانی قصیده‌های زیادی به‌ یادگار مانده است. این قصیده‌ها ازلحاظ قالب سخن، فصاحت و بلاغت و غنای کلام، معنا‌سازی و تمثیل‌آفرینی، مخصوصاً ازنظر انعکاس مسائل سیاسی و اجتماعی، در مقایسه با قصیده‌های سده‌های بعد امتیاز بیشتری دارند. این مقاله به‌دنبال تحلیل متن‌شناسی قصیده‌های عهد سامانی است که براساس نسخه‌های قدیمی و برقرار کردن صحت و اصالت آن‌ها بنیاد می‌یابد. از‌همین‌رو، قصیدۀ «شکایت از پیر...

حافظ ـ غزل‌سرای بزرگ تاریخ ـ از شعر پیشینیان بهرة فراوان برده و گاه مضامینی را از آنان اخذ و یا اقتباس نموده است، اما بیشتر مضامین اقتباس‌شده از دیگران را بهتر از صاحبان اصلی آنها به‌تصویر کشیده است. پژوهشگران حافظ‌شناس، پیشینة الفاظ و تعابیر و معانی و مضامین حافظ از دیگران را در ادبیات منظوم و منثور پیش از او، از رودکی گرفته تا عصر خود حافظ و حتی شارحان بعد از وی، مورد تتبع و جست‌و‌جو قرار داد...