نزول دفعی قرآن جزء مباحثی است که قرآن‌پژوهان از دیرباز به آن توجه کرده‌اند و در هر دوره‌ای، موافقان و مخالفانی داشته و دارد. علامه‌طباطبایی، یکی از طرفداران نزول دفعی قرآن، تلاش کرده است با تفسیر قرآن‌به‌قرآن این نظریه را تبیین کند؛ اما آیت‌الله معرفت این دیدگاه را نقد کرده است؛ ازاین‌رو، تلاش کرده‌ایم با تبیین آیت‌الله جوادی آملی از دیدگاه علامه، این نقدها را واکاوی کنیم. این نوشتار کوشیده اس...

هدف از تدوین این مقاله، تبیین نزول نفس و سازگاری آن با نظریه جسمانیة الحدوث می‌‌باشد. از این رو ابتدا درباره نزول و حدوث نفس مطالبی بیان می‌گردد در ادامه مبحث خزائن الهی مطرح می‌گردد. در نهایت، بحث به آنجا می‌رسد که در عین حال که نفس در سیر تحول ماده به وجود می‌آید و به بدن تعلق می‌گیرد، با نزول آن از عالم ملکوت منافاتی ندارد، زیرا نزول بیانگر وجود ملکوتی نفس می‌باشد که غیر از وجود طبیعی آن است...

بیان دقیق و قطعی تاریخ نزول بسیاری از آیات قرآن، امکان پذیر نیست لکن می‌توان با جمع‌آوری قراین تاریخی و نقلی، تاریخ نزول تعدادی از آیات را به صورت اطمینان بخش اعلام نمود. آیاتی که در ماه مبارک رمضان نازل گردیده‌اند نیز از این قاعده مستثنا نبوده و گرچه قطع به نزول آنها در ماه مبارک رمضان ناممکن است اما با توجه به اقوال و مستندات می‌توان تا حدودی به نزول برخی از آیات در آن ماه مبارک، اطمینان داشت...

روایات اسباب نزول، نقشی محوری در تفسیر و تبیین معارف قرآنی دارند. منتها در نقل این روایات، تحلیل و بررسی لازم در متن و سند انجام نشده است. با توجه به تأثیر مستقیم روایات اسباب نزول در فهم و تفسیر قرآن، نقد و بررسی این روایات اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند. این پژوهش به تحلیل روایات اسباب نزول هفت آیۀ کلیدی از سورۀ بقره می پردازد. در آن، پس از ذکر آیات دارای سبب نزول و نقل روایات مربوط به آن به بررسی...

چکیده تسلسل عبارت است از ترتب یک شیء بر شیء دیگر یا وابستگی یک شیء به شیء دیگر تا بی نهایت. بر استحاله تسلسل براهین متعددی اقامه شده که مهم ترین آنها چهار برهان طرف و وسط، اسد و اخصر، تطبیق و وجود، و رابط و مستقل است. میرداماد مجرای براهین تسلسل را فقط سلسله صعودی دانسته، دو شرط ترتب و اجتماع در وجود را برای تسلسل محال شرط می داند. ولی محمدحسین طباطبایی آن را در هر دو جانب صعود و نزول جاری کرده...

گزارشى از آراء طبرسى و توجه وى به فرهنگ زمان نزول است. نویسنده، نخست منظور از افق تاریخى - فرهنگى را توجه به زبان و ادب عربى در زمان نزول، تحول معنایى واژه‌ها، توجه به شأن نزول و تاریخ بیان مطالب و توجه به ناظر بودن قرآن به فرهنگ زمان نزول برشمرده است. وى بر این باور است که مرحوم طبرسى قرآن را بر پایه فرهنگ زمان نزول مى‌فهمد، او شناخت زبان و ادب عرب جاهلى را ضرورى مى‌داند و با انتخاب دستور زبان...

آیه‌ی 17 سوره‌ی احقاف از آن‌گونه آیاتی است که پیرامون سبب نزول آن دیدگاه‌های متفاوت در میان مفسران فریقین مطرح‌شده است. گروهی از مفسران فریقین بر این باورند که سبب نزول آیه، عبدالرحمن بن ابی بکر است که به پدر و مادرش اُف گفت؛ اما گروه دیگر از مفسران فریقین این نگرش را پذیرا نشده‌اند و سبب نزول آیه را شخص دیگری دانسته‌اند. نوشتار حاضر با روش توصیفی - تحلیلی سبب نزول و تفاوت رأی در سبب نزول و شخصی...

روایات و اخبار سبب نزول به مثابة جهت دهندة کار مفسّر در تعیین مراد خداوند از کلام اوست؛ زیرا در برخی موارد، معنای آیه از ساخت زبانی و ترکیبی و بافتی آن استخراج نمی شود، بلکه از معارف خارج از متن دینی طلب می شود. روشن است که میزان تکیّه بر سبب نزول در تفسیر از آیه ای به آیة دیگر و از مفسّری به مفسّری دیگر، متفاوت است؛ ازجمله این که برخلاف تفاسیر گذشته، در دوران معاصر نقش این روایات کم رنگ تر شده است...

روایات اسباب نزول زمینه جعل و تحریفهای فراوان بوده است. نویسنده با تعریف دو اصطلاح »جعل« و »تحریف« در اسباب نزول، به معیارهای تشخیص ایندو پدیده پرداخته و به اموری چون عقل، قرآن، اجماع، ضعف و قوّت سند، قراین معنوی و دو معیار ویژه اسباب نزول یکی واقعیتهای تاریخی و دیگر مطابقت و عدم مطابقت با جریانهای حاکم اشاره کرده است. سپس با بیان سرآغاز پیدایش جریان جعل و تحریف، اهداف و انگیزه های آن را توضیح د...

روایات اسباب نزول زمینه جعل و تحریفهای فراوان بوده است. نویسنده با تعریف دو اصطلاح »جعل« و »تحریف« در اسباب نزول، به معیارهای تشخیص ایندو پدیده پرداخته و به اموری چون عقل، قرآن، اجماع، ضعف و قوّت سند، قراین معنوی و دو معیار ویژه اسباب نزول یکی واقعیتهای تاریخی و دیگر مطابقت و عدم مطابقت با جریانهای حاکم اشاره کرده است. سپس با بیان سرآغاز پیدایش جریان جعل و تحریف، اهداف و انگیزه های آن را توضیح د...