در مثنوی معنوی، تمثیلات مولانا تنها ایده‌ها را آشکار نمی‌کند؛ بلکه خود آبشخور تداعی‌ها، مضمون‌ها و تصویرهاست. از این­رو شناختِ ساز و کار تمثیل در مثنوی، می‌تواند اوّلاً به­گونه‌ای جغرافیای تداعی‌های ذهنیِ مولانا را دستِ کم ملموس‌تر و عینی‌تر نشان دهد و ثانیاً به ما کمک ‌کند تا چگونگی شکل‌گیری ساختار عمودی مثنوی را بیشتر درک کنیم. تمثیل‌ها، الگوهایی ساختاری هستند که مولانا برای ایجاد حرکت روایی ...

حضرت زینب(س) در واقعه بزرگ کربلا، با کمال صبر و استقامت به تبلیغ و نشر معارف اسلامی وآرمان های الهی پرداختند. اگر استقامت این بانوی بزرگ نبود، حادثه کربلا اثر کافی را نداشت و دشمنان نمی گذاشتند پیام کربلا به نسل های آینده منتقل شود ، نوشتار پیش روبا روش توصیفی –  تحلیلی و شیوه کتابخانه­ای به تبیین شیوه های تبلیغی حضرت زینب (س) بزرگ مبلغ قیام عاشورا می پردازد. یافته های پژوهش حاکی از ...

هرگونه بررسی و شناخت آثار و افکار مولوی بدون توجه به منابع فکری و تحصیلی او جامع نیست. از میان این منابع، آنچه بیشتر جلب نظر می کند، سه مأخذ است: قرآن کریم، شعر و نثر فارسی، و تعلیمات بهاء ولد، پدر او که در کتاب معارف آمده است. در این مقاله به همین منبع سوم توجه شده و مقایسه ای بین محتوای معارف با غزلیات شمس صورت گرفته است. از میان موضوعات مشترک مطرح در هر دو متن، عمدتاً به موضوع هایی پرداخته شد...

آنچه انسان ها با حواسّ خود درمی یابند، این است که جمادات فاقد شعورند، امّا خداوند در قرآن همه موجودات عالم را از انسان و حیوان گرفته تا گیاه و جماد، دارای شعور و آگاهی معرّفی می فرماید و اموری مانند تسبیح، سجده، خشوع و ..... را به آنها نسبت می دهد. اعتقاد به سریان کمالات وجودی از قبیل علم، حیات و اراده در جمیع موجودات از اصول مسلّم و پذیرفته در حکمت متعالیه است. ملاّصدرا با براهین عقلی سریان علم را ...

حسام الدین چلبی از مریدان و نزدیکان ویژه مولانا بوده، نقشی بارز در آفرینش مثنوی و جهت دهی و گسترش آن داشته است. تأثیر او بر حضرت خداوندگار بحدی بوده است که به خواهش او سرودن مثنوی را آغاز کرد و هرگاه حسام الدین حضور نداشت، مولانا رغبتی به سرودن نداشت. از آن جا که جاذبه های انسان های از خود رسته می تواند انگیزه بخش عارفان در بیان لطیفه های عشق الاهی باشد، مولانا در دوران مصاحبت با او از جاذبه ها...

مطالعۀ رابطۀ چندسویۀ متون ادبی، از ارتباطات عمیق فرهنگی، داد و ستدهای محتوایی و تعاملات ادبی آن ها در طیّ قرون متمادی، پرده برمی گیرد و به کشف راز زیبایی، کمال هنری و جاودانگی شاهکارهای ادبی می انجامد. مثنوی مولوی، از آن گونه شاهکارهایی است که نه تنها با متون ادبی پیشین رابطه دارد و با آن ها گفت وگو می کند، بلکه سخت با فرهنگ مردم گذشته و اهالی دین و تصوف و عرفان، پیوند می خورد. بررسی و تحقیق در ...

در پیشینة مثنوی‌پژوهی، شرح مبسوط ابیات مثنوی و به‌تازگی نیز پژوهش‌های موضوعی، مرسوم و مورد توجه بوده است. اما کمتر به بررسی کلان‌فکرهای مثنوی در هر دفتر و سپس مقایسه و تطبیق آن با سایر دفاتر پرداخته شده است. خواننده این کتاب گاه در پیچ و خم ابیات ژرف و دقیق و در لابه‌لای حکایت‌های تودرتوی مثنوی و به تعبیری در جریان موّاج و سیال ذهن مولانا گم می‌شود و کمتر مجال این را می‌یابد که نگاهی از افقی بال...

بررسی و تأمل در مثنوی مولانا جلال‌الدین از ابعاد گوناگون می‌تواند به درک بهتر این کتاب شریف کمک کند. از مهم‌ترین موضوعاتی که از دیرباز دربارة مثنوی مطرح بوده و هست، چگونگی سرایش آن است. آنچه مشهود است این است که مولانا، مثنوی را فی‌البدیهه سروده است امّا کم و کیف آن، آن‌گونه که باید و شاید معلوم نیست. مقالة حاضر می‌کوشد تا با بررسی مثنوی، نکاتی را که می‌تواند به چگونگی شکل‌گیری مثنوی و عوامل سرا...

مثنوی مولوی مشهورترین اثر منظوم عرفانی فارسی است؛ به همین دلیل از دیر باز مورد تقلید و توجّه دیگر شاعران بوده است. این رساله با عنوان «مثنوی معنوی و تأثیر آن بر متون منظوم عرفانی از قرن هفتم تا سیزدهم هجری» به تأثیر مثنوی بر چهار اثر مهم عرفانیِ رَباب نامه، دفتر هفتم، اسرارالشّهود و طاقدیس، از زوایای گوناگون می پردازد. این رساله، با استفاده از روش کتابخانه ای به مقایسه و تحلیل، چهار اثر یادشده پرد...

توضیح و تفسیر قصه ها و تمثیل ها در مثنوی مولانا، کلید شناخت این حماسه عرفانی بزرگ است؛ زیرا مولوی، قصه و تمثیل را برای اثبات دعاوی و آشنایی ذهن مخاطب با عقیده و نظر حکمی و عرفانی خود به کار می برد. در مقاله حاضر سعی شده است با مقایسه یکی از حکایات مثنوی به نام «نگریستن عزراییل بر مردی...»  با چند مأخذ دیگر قبل از مثنوی، وجوه برتری قصه پردازی مولانا بر سایرین تبیین شود. ب ههمین منظور، این حکایت ...