چکیده بررسی عوامل اجتماعی ـ فرهنگی مرتبط با هویت ملی دانشجویان در دانشگاه تعلیم و تربیه کابل به کوشش: محمد شریف پویا پژوهش حاضر با هدف بررسی عوامل اجتماعی ـ فرهنگی مرتبط با هویت ملی دانشجویان دانشگاه تعلیم و تربیه کابل انجام شده است. در این مطالعه برای تبیین هویت ملی دانشجویان در سه گروه قومی(پشتون، هزاره و تاجیک) از نظریه استرایکر و آنتونی گیدنز با رویکرد اجتماعی و فرهنگی استفاده شده؛...

در سال‌هایی که روشن‌فکران چپ‌گرای ایرانی و ازجمله اعضای حزب توده به‌علت پیروی از ایدئولوژی مارکسیسم و لنینیسم و سعی و تلاش‌های سیاسی خود مورد تعقیب حکومت خاندان پهلوی بودند، عده‌ای از آن‌ها به اتحاد شوروی آمدند و برخی از آن‌ها تاجیکستان را مکان اقامت خود اختیار کردند. همة این افراد پابه‌پای مردم تاجیک در کار سازندگی و رشد علم و فرهنگ سهمی بسزا داشته‌ا‌ند. یوسف حسنلی یکی کسانی است که تقدیر زندگی...

یکی از روشنفکران تاجیک که در تقویت و رواج مطبوعات خلق‌های آسیای مرکزی به‌ویژه در تحکیم زیربنای مطبوعات فارسی تاجیکی سهم چشمگیری داشته است، محمودخواجه بهبودی است. وی همچون سیاست‌مداری سالم‌اندیش و منصف در نشریه‌های خود منفعت و نفوذ خلق‌های تاجیک و ترک (ازبک) را به‌صورت مساوی درنظر می‌گرفت و نشریه‌های خود، یعنی روزنامۀ سمرقند و مجلۀ آیینه را به دو زبان ترکی و فارسی تاجیکی منتشر ...

فرهنگ زبان تاجیکی که در دو جلد در سال ۱۹۶۹م در مسکو چاپ شد و در سال ۲۰۰۶م در تهران به‌نام فرهنگ فارسی تاجیکی به‌طبع رسید، براساس اصول تازۀ علمی ترتیب یافته است. در این فرهنگ کوشش شده است تا سنت‌های ملی لغت‌نامه‌نگاری از برخی جهات به درجۀ دستاوردهای علم جهانی عصر برده شود. راه و روش مؤلفان این فرهنگ را «سفارش اجتماعی زمان»، خواست‌های یک دورۀ مهم تاریخ تاجیکستان ورارود ...

میرزا هادی سمرقندی (1246- 1309ق/1830- 1891م) از شاعران صاحب دیوان قرن سیزدهم و نیمه نخست قرن چهاردهم قمری/ قرن نوزدهم میلادی در ماوراء النّهر است. دوران زندگی این شاعر عزلت پیشه، مصادف با فرمانروایی خانهای قُنقُرات در خوارزم، مَنغیت در بخارا، مینگ در خوقند و پادشاهان قاجار در ایران است. درباره زندگی و شعر این شاعر نازک خیال اقوال متناقض، بل نادرستی در منابع مؤلّف در آسیای میانه قرن بیست نوشته شده و ...

آثار فارسی عبدالرّئوف فطرت بخارایی (1886-1938م) در ماوراءالنّهر از نخستین نمونه های نظم و نثر نوین فارسیِ تاجیکی در این منطقه است. مناظرۀ مدرّس بخارایی با یک نفر فرنگی در هندوستان دربارۀ مکاتب جدیده، معروف به مناظره (استانبول، 1328ق/1910م)، علاوه بر آنکه نخستین اثر منثور و روایی این نویسنده و شاعر ماوراءالنّهری است، اوّلین اثر مستقلِّ نوشته شده به زبان فارسی در ادبیّات نوینِ فارسیِ تاجیکی در این منطقه نیز...

میرزا تورسون‌زاده، شاعر خلقی تاجیکستان، از زمرۀ ادیبان و سخنورانی است که احوال و آثار او را تعداد زیادی از محققان و سخنوران تاجیک بررسی کرده‌‌اند. در این مقاله، نگارنده پس از بیان شرح‌حالی مختصر از این ادیب توانمند، به ابعاد سیاسی و اجتماعی زندگی او پرداخته است. طبق اسناد و مدارک موجود، تورسون‌زاده همیشه در جوش واقعه‌های سیاسی و اجتماعی قرار داشت و همواره همدم و هم‌نفس خلق عزیزش بود؛ از‌همین‌رو...

یکی از بنیان‌گذاران جریان روشنگرایی تاجیک در سدۀ نوزدهم میلادی که در شناخت درست جامعه و احکام اسلامی به هم‌وطنان و معاصران خود خدمات شایسته‌ای کرد، احمد مخدوم دانش است. در این مقاله مهم‌ترین اثر احمد دانش، نوادرالوقایع، مورد بررسی قرار گرفته و مسائل و موضوعات مندرج در آن تبیین و تحلیل شده است. دانش در نوادرالوقایع هنگام بیان اندیشه بیشتر واقع‌نگر است. او به‌عنوان یک محقق خود را محصور م...

هرچند بسیاری از سخن‌پردازان آسیای میانه در اتحاد جماهیر شوروی سابق به‌دلیل سختگیری‌های نظام حاکم مجال چندانی برای بروز هویت ملی و تاریخی نداشتند و بیشتر استعدادشان را صرف ترویج مرام حزبی می‌کردند، گاه نیز افرادی پیدا می‌شدند که در درون حزب و در میان وابسته‌ترین جریان‌های ادبی و فرهنگی چشمی به گذشته و هویت خویش داشتند. پیرو سلیمانی ازجملۀ این شاعران تاجیک است که باوجود وابستگی به مرام‌های حذبی، ...

شیخ مصلح‌الدین بدیع‌الدین نوری (۵۲۵-۶۱۹ق) از علمای صوفی و شاعر و متفکر برجستۀ منطقۀ خجند است. در منابع تاریخی، روایت‌های گوناگونی راجع به شخصیت برجستۀ این شاعر عارف ذکر شده که در این مقاله به یکی از این روایات اشاره شده است. هرچند امروز این روایت را با اندک تغییرات در بسیاری از تذکره‌ها می‌توان مشاهده کرد، صحیح بودن آن برای هیچ‌کس معلوم نیست. اما در عمق این روایت حقیقتی انکارناپذیر محفوظ است و ...