تاریخ بیهقی از گنجینه های ارزنده ی نثر فارسی به شمار می آید که ماندگاری و مقبولیت این اثر، حکایت از منحصر به فرد بودن آن دارد. آنچه به تنوع واژه سازی هر زبان کمک می کند، وجود واژه های بسیط و ظرفیت وندافزایی است. زبان فارسی قرن های چهارم تا ششم این ظرفیت را بالفعل در اختیار داشته که این ویژگی در فارسی امروزی اندک اندک از میان رفته است. مواجهه با فرهنگ و تمدن جدید، فارسی زبانان را ناگزیر ساخته اس...

از میان مجموعۀ مسائل و معارف گرد آمده در فلسفۀ اسلامی، قاعدۀ بسی ط الحقیقه، قاعده ای معروف درجمع متأخرین حکماست . معرفی این قاعده به تألیفات عدیده ی حکیم ملاصدرا در تبیین و تو صیف آن برمی گردد. اما جای بررسی این نکته باقی است که آیا در میان متقدین حکما، چنین قاعد ه ای شناخته شده ویا حداقل مفاد آن مورد اعتنا و استفاده بوده است یا خیر.در این مقاله تاریخچه قاعده و مفاد آن، طریقه اثبات و نتایج و لو...

مسأله ی علم خدا به مادیات از جمله غامض ترین مسائل فلسفی است که پیچیدگی آن به نحوه ی وجود متغیر اشیاء مادی باز می گردد. ازاین رو کیفیت علم حق تعالی به مادیات باید به گونه ای تبیین گردد که رابطه ی علمی میان واجب تعالی با مادیات متغیر، منجر به راهیابی هیچ گونه تغیر و تکثری در ذات وی نگردد. با توجه به تمامی پیچیدگی های بحث، طرح کلی ملاصدرا در حل مسأله ی ارتباط علمی میان واجب تعالی و مادیات در میان ...

چکیده یکی از مسائلی که فلاسفه در مورد آن اختلاف نظر داشته اند، علم خداوند به ذات خود و به ممکنات است. علم الهی به ماسوا در مرتبه ی ذات از سوی برخی مستلزم جبر در افعال انسان و منافی با اختیار او دانسته شده است. ملاصدرا با تکیه بر اصالت و تشکیک وجود و نیز قاعده ی «بسیط الحقیقه» اثبات می کند که خداوند به عنوان وجود کامل، دربردارنده ی جمیع حقایق هستی بوده و فاقد هیچ کمالی نیست، از طرفی چون به ذات...

دستورنویسان و زبان شناسان بسیاری رفتار نحوی و معنایی فعل ها در زبان فارسی را مورد بررسی قرار داده اند. در مقاله ی حاضر نیز با تقسیم فعل ها به دو دسته ی ساده و گروهی، پیوستار گذرایی در فعل های گروهی فارسی را بررسی خواهیم کرد. بر این اساس، پس از گردآوری شماری از فعل های گروهی به کاررفته در گفتار روزمره که دارای سازه های فعلی «کردن»، «زدن» و «گفتن»اند و سپس دسته بندی آنها بر اساس نظام گذرایی هلیدی...

مقولة فعل مرکب در زبان فارسی در دهه های اخیر مورد توجه و توصیف بسیاری از دستورنویسان و زبان شناسان ایرانی و غیر ایرانی با رویکردهای مختلف و در حوزه های گوناگون نحو، ساختواژه و به شکلی محدود در معنی ‍شناسی قرار گرفته است. با این وجود، معنی این افعال بر مبنای معنی شناسی شناختی چندان مورد بررسی قرار نگرفته است. این مقاله با هدف بررسی چندمعنایی فعل سبک«زدن» بر مبنای نظریة «معنی شناسی واژگانی شناختی...

میراث­های ادبی، فرهنگی، علمی و .. انسان در زبان تبلور می­یابد از این­ رو مطالعه در زبان و گویش­ها همواره مد نظر پژوهشگران بسیاری بوده ­است؛ به ­ویژه امروز که در سایۀ مطالعات زبان­شناسی، دست­یابی به نتایج دیگری آسان می­شود. پاپون یکی از روستاهای کوهمره نودان از توابع شهرستان کازرون در استان فارس است که مردم آن به گویش «پاپونی» سخن می ­گویند، نگارندگان در این مقاله مقولۀ ساختمان صرفی فعل را مورد ...

از جمله موضوعات پیچیده در مباحث تغیر و حرکت، امکان حرکت (سیلان وجود جوهری یا عرضی شیء) در مجردات (چیزی که نه تنها جسم نیست، بدون وجود جسم و تعلق به آن نیز می­تواند باقی بماند) است. آیا می­توان بر پایه مبانی موجود در فلسفه، وجهی را برای توجیه و تبیین حرکت در مجردات یافت؟ به نظر می­رسد با توجه به معنای «اتصاف» در «قبول و بالقوه بودن»، می­توان گفت: واقعیت بسیط سیالی که در حال حرکت است، هرچند بسیط ...

با بررسی برخی از آیات قرآن کریم می­توان جایگزینی هر یک از فعل­ های ماضی، مضارع و امر را به جای دیگری دید. در برخورد با این پدیده صرفی ـ بلاغی، برخی از صاحب‌نظران، وجود و در واقع عطف فعل مغایر به دیگر افعال موجود در کلام را جایز می­ دانند. برخی دیگر نیز به تأویل فعل جایگزین شده می­ پردازند تا با دیگر افعال موجود در کلام همسو و مطابق گردد. اما به نظر می­ رسد به‌کارگیری فعلی که با زمان دیگر افعال ...