در پایان نامه مورد نظر به بررسی ظهور عینی نقش مایه خورشید در هنرهای تجسمی ایران و سیر تحول معانی خورشید و نمادشناسی و معنا شناسی خورشید در نهایت به تحلیل نقش خورشید در آثار شاخص هنرهای تجسمی ایران قبل از اسلام پرداخته شده است استفاده از نقش خورشید در آثار هنرهای تجسمی نمادهای نشان دهنده خورشید و تصویر این عنصر سماوی در دوره های مختلف از جمله موادی است که در این پایان نامه مورد بررسی قرار گرفته ...

نظام سیاسی ایران در شاهنامه، پادشاهی است که در آن جنبه ی یکتا سالاری مثبت (مونارشی) و منفی (تیرانی) منعکس شده است. این نظام از نظر شکل، بین نظام تکبافت پیچیده و فدرالیسم در نوسان است. فره ی ایزدی، دادگری، خسرو نژاد بودن، به سیره ی پادشاهان گذشته رفتن، دین و اقدامات رفاهی از عوامل مشروعیت پادشاه هستند که نبود آنها، حکومت پادشاه را غیر مشروع می کند. قدرت به صورت یک جانبه و عمودی اعمال می شود. وجو...

عصر حکومت ملوک خوارزم که خاستگاه آنان به اساطیر و شخص آفریغ می‌رسد، نا شناخته باقی مانده است. این حاکمیت در منطقه خوارزم و در شمال شرق جیحون شکل گرفت. نخستین ملوک خوارزمشاهی در این منطقه، خاندان آفریغ هستند که بنابر نوشته ابوریحان بیرونی در آثار الباقیه، پیشینه‌ی آن ها به سال 305 میلادی می‌رسد. این ملوک که تعدادشان به بیست و دو نفر می‌رسد، و نسب خویش به کیخسروی کیانی می‌رسانند، بعدها به آل عراق...

نقش­مایه­های نگاشته شده در نگاره­های شاهنامه، از سویی در پیوند با نظام نشانه‌های متنی است و از سوی دیگر از تبار نظام نشانه­های تصویری. نمونه­ای از این نظام دوگانة تصویری- متنی، در مفهوم مینوی فَرّ و نقش­مایه­های تصویری آن بچشم می­خورد. در نظام متنی، فرّة کیانی نشان دهندة مشروعیّت شاه است. در پژوهش­های انجام شده دربارة فرّ، پژوهش‌گران عموماً به توصیف مفهوم فَرّ و چگونگی کاربرد آن در شاهنامه و متون کهن پ...

چکیده گاهنبارها بر شش جشن بزرگ ایرانیان باستان اطلاق می شود که در طول یکسال با فاصله های نا برابر برگزار می شده اند و هر یک از آنها یادآور یکی از آفرینش های ششگانه پدیده های مادی بوده اند؛ نام اوستایی این جشنها به ترتیب عبارت است از: میذیوزرمیه به معنای «میان بهار» و به یاد بود آفرینش آسمان در اردیبهشت ماه؛ میذیوشهه به معنای «میان تابستان» و به یاد بود آفرینش آب در تیر ماه؛ پیتی شهیه به معنا...

آذربرزین پسر فرامرز، یکی از یلان نامدار منظومه‌های حماسی پس از شاهنامه است. برای نخستین بار در بهمن‌نامه است که آذربرزین بدون هیچ مقدّمه‌ای وارد داستان می‌شود و پس از کین‌خواهی از بهمن، دیگر سخنی از او به میان نمی‌آید. در منظومه‌های دیگری مانند فرامرزنامۀ بزرگ و شهریارنامه، روایت‌هایی دربارۀ چگونگی آشنایی فرامرز با مادر آذربرزین آمده و در منظومۀ اخیر، حتّی آیندۀ آذربرزین نیز پیش‌بینی شده است. در ...

تاریخ سیستان از دیرباز در تاریخ ملی ایران و حتی عالم اسلامی ، جایگاهی ویژه داشته است.درروزگاران پس از اسلام ، تاریخ سیستان درعصر صفاریان به مثابه کانون تاریخ ایران جلوه گرشد.پس از زوال دولت صفاری، رشته ای از ملوک سیستانی با عنوان ملوک نیمروز در شرق ایران حکومت داشتند که به هنگام حضور سلسله های تمرکز گرا،در پیوند با آنان و در هنگام کم رنگ شدن قدرت مرکزی به مثابه دودمان مستقل محلی، بر قلمرویی پهن...

مهرعلی، یکی از نگارگران عصر‌ فتحعلی‌شاه قاجار، در برخی از آثار خود، پیکره ایستاده پادشاه را با کمر باریک، شانه‏های پهن و عصای مرغ‌نشان در دست راست می‌نمایاند. سغد، از سرزمین‌های ایران باستان نیز در آثاری مانند سکه، سپر چوبی و نقاشی‌های دیواری، پیکره‌هایی مزین به جواهرات، کمر باریک، شانه‏های پهن و عصای مرغ‌نشان در دست راست معرفی می‌کند که شیوه روایی برخی از آنها متأثر از ادبیات حماسی شاهنامه است...

دوره‌بندی تاریخ ساسانی (224 تا 651 م) از نکات مهم، در بررسی سیر تحول و دگردیسی این سلسلۀ مهم تاریخ ایران است. در این دوره‌بندی، به مبانی مشروعیت دولت ساسانی و جهان‌بینی مسلط در هر دوره از تاریخ آن توجه شده‌است. گفتار حاضر بر‌آن است تا با بررسی مبانی مشروعیت در پادشاهی ساسانی، به این پرسش پاسخ دهد که تاریخ سلسلۀ ساسانی به چه دوره‌هایی تقسیم می‌شود و این دوره‌بندی بر چه اساسی صورت‌گرفته‌است. در ا...