در حکمت صدرایی با اثبات حرکت جوهری و خروج تدریجی طبیعت شیء از قوه به فعل، غیر از صورت و فعلیت شیء، ماده‌ و هیولایی اثبات شد تا حامل این قوه باشد. معنای این ادعا آن است که نفس ناطقه انسان، پس از مفارقت از بدن، استکمالی نخواهد داشت. از طرفی در متون دینی به سیر استکمالی نفس در عالم برزخ و قیامت که نفس، بدن را رها کرده است، تصریح شده است. از آنجا که میان عقل و دین خالص از آن حیث که مخلوق خداوند حکی...

تضاد از مسائل و موضوعات مهم در حوزه هایی چون فلسفه و عرفان است و خود از قوانین و سنت های قطعی و جاری بر نظام جهان مادی است. عالم طبیعت، عالم صورت ها و کثرت هاست و هرجا کثرت باشد از تضاد و تقابل نیز گریزی نست، چراکه ماده دائم در تغییر و تحول است و کمال عنصر مادی از مسیر همین تغییر و تحولات و تضاد و برخورد میان صورتهای قدیم و صورتهای جدید حاصل می شود.(خلع و لبس) و این امر پیوسته جاری است و جهان ...

این نوشتار، به بررسی و تطبیق مفهوم عرفانی «عالم صغیر» یعنی پنداشتن انسان به منزله جهانی کوچک که در بردارنده تمام عناصر «عالم کبیر» یعنی جهان هستی است در عرفان ایرانیان باستان و مشترکات آن با عرفان اسلامی (= مولوی) می پردازد. با نگرشی اجمالی و کوتاه درباره تاریخچه اندیشه عالم صغیر و کبیر در فرهنگ یونان، هند قدیم، ایران باستان، به تبیین کلّی دیدگاه اسلام بخصوص مولوی در این زمینه می پردازیم. انسانی...

این نوشتار به بررسى و تبیین مفهوم فلسفى - عرفانى "عالم صغیر" یعنى تصور موجود انسانى به منزله‏ى جهانى کوچک که دربردارنده‏ى تمام عناصر "عالم کبیر" (منظومه ى بزرگ جهان هستى) است، مى‏پردازد. پس از بحث کوتاهى در باره ى تاریخچه ى اندیشه ى "عالم صغیر و کبیر" در فرهنگ اقوام یهود، یونان، هند و ایران در عهد باستان، به تبیین دیدگاه اسلام و حکماى مسلمان در این زمینه نیز پرداخته مى‏شود. بخش پایانى این تحقی...

از آنجایی که طبق آموزه های دینی، تکامل نفوس پس از مفارقت از بدن قطعی به نظر می رسد و از سوی دیگر مباحث فلسفی متعارف ظاهرا با تکامل نفوس در تعارض است؛ در این پایان نامه ابتدا شواهد نقلی دال بر تکامل برزخی نفوس انسانی بیان شده؛ سپس کوشش شده تا بر اساس مبانی متعارف در فلسفه ی اسلامی راه پذیرش حرکت و تکامل نفس پس از جدایی از بدن هموار شود، بنابراین راه حل های متفاوت برای حل تعارض تکامل نفس در برزخ ...

بحث عالم صغیر و عالم کبیر یکی از مباحث مهم در ادیان به خصوص دین اسلام می باشد. در این رساله کوشیده ایم پس از ارائه گزارشی کوتاه از پیشینه تاریخی این موضوع، بر پایه دیدگاه ممتاز شیخ عزیزالدین نسفی در باب عالم صغیر و عالم کبیر و بررسی تناسبات بین این دو، عوالم مختلف (ماسوی الله) و انسان کامل را در نظام عرفانی – فلسفی او بررسی نماییم. پس از بیان کلیات به بررسی آثار و شخصیت شناسی نسفی و تفحص در ف...

«تطابق عوالم» یکی از نظریات حکمت متعالیه است .ملاصدرا این اصل را در آثار خود با مبانی و قواعد شاخص حکمت متعالیه اثبات کرده و سپس بسیاری از قواعد و احکام فلسفی و معارف دینی و برخی آموزه های عرفانی را بر اساس این اصل، برهانی نموده است. ملاصدرا از چهار عالم وجودی نام می برد : عالم اله، عالم عقل، عالم مثال و عالم ماده. تطابق به معنای نوعی این همانی و عینیت در عین غیریت است. تطابق عوالم که بیانگر چگ...

موضوع متناهی یا نامتناهی بودن عالم طبیعت از دیرباز علاقه همگان (اعم از دانشمندان، فیلسوفان، و حتی عموم مردم) را برانگیخته و گرچه، به خصوص در فلسفه، به تفصیل به آن پرداخته شده، اما همان گونه که در این مقاله خواهیم دید پرداختن به این موضوع با توجه به نگاه های عمیق تر ریاضی و هندسی که اکنون می شناسیم و بر اساس شناخت فیزیکی (نجومی و کیهان شناسی) وسیع تری که به شکل جدید در دسترس قرار دارد، لازم به ن...

موضوع معاد از اهم مباحث دینی، فلسفی و کلامی است. ابن سینا فیلسوف مسلمان و توماس آکوئینی، فیلسوف و متکلم مسیحی، دو اندیشمند برجسته اند که در این زمینه دارای نظرهای خاصی هستند. ابن سینا در همه موارد (بجز قبول معاد جسمانی) روشی کاملاً فلسفی دارد؛ در حالی که توماس، روشی فلسفی- کلامی اتخاذ می کند. دربارۀ نفس، هر دو اتفاق نظر دارند که جوهری غیرمادی است و لذا با مرگ بدن، از بین نمی رود. همچنین، هر دو ق...