در باورهای عامیانة مردم ایران و هم در منابع ادبی، نام و نشان شیر با نام اهل فتوّت و قلندری گره خوردهاست. این پیوند به گونه ای است که تصاویر این جانور و جماعات تربی تکننده اش که به شیربازان معرو فشده اند با داستان جوانمردان ایرانی و شیفتگان علی)ع( )سرسلسلة بیشتر طریقت های فتوّت( پیوند خوردهاست. در عرصة اجتماعی نیز قلندران در کار معرک هگیری با جانورانی چون شیر، دستی طولانی داشت ها...

شکل‌گیری و تطور «زاویه» به مثابه یک نهاد اجتماعی- سیاسی در مغرب اسلامی موضوعی درخور بررسی است. زاویه «دلاء» یکی از مشهورترین و مهم‌ترین این زاویه‌ها بود که در قرن دهم هجری به دست شاخه‌ای از بربرهای برانس صنهاجه تأسیس شد. هدف اولیه از تأسیس این زاویه، ترویج تعالیم طریقت صوفیانه شاذلیه و پاسداشت سنت اطعام فقرا و مسافران بود، اما این نهاد خیلی زود به مرکز علمی مهمی تبدیل شد و در شکوفایی علمی مغرب ...

طریقت زاهدیه در گیلان با آنکه ادامه سنت جریان تصوف به عنوان غالب‌ترین چهره جریان اجتماعی در ایران و این پهنه محسوب می‌شود، اما در دوره خود با تغییر و تحولاتی روبرو گشت. شیخ زاهد با توجه به محبوبیتی که در گیلان به دست آورد توانست علاوه بر نفوذ در گیلان و مناطق اطراف آن در مناطق مرکزی ایران به ویزه در بین حاکمان مغول نیز محبوبیت کسب نماید. مهم‌ترین وجه تمایز تفکر طریقتی شیخ زاهد توجه وی به امور د...

ولایت یکی از موضوعات مورد توجّه در عرفان اسلامی است که مباحث زیادی از جمله اولیای مستور الهی را در خود جای داده است. در طریقت مولویّه که یکی از طریقت‌‌های مهمّ عرفانی است، بزرگانی نظیر بهاءولد، برهان‌‌الدّین محقّق ترمذی، شمس تبریزی، صلاح‌‌الدّین زرکوب، مولانا جلال‌‌الدّین محمّد بلخی و سلطان‌‌ولد، وجود دارند. در آثار ارزشمند این گروه، از موضوع مهمّ اولیای الهی به‌خصوص اولیای مستور و عوامل ناشناسماندن و ر...

مصیبت­نامه عطار نیشابوری در جهت تبیین آموزه­های عرفانی و با هدف اتصال به ذات الهی، برپایۀ رمزهایی بنا شده است که گاه ازسوی پیر طریقت و گاه از زبان مستقیم خود عطار رمزگشایی می­شوند. در نظریۀ عطار همۀ کائنات آسمان و زمین حامل رمزهای متعالی هستند که می­توان آن‌ها را در سه دسته طبقه‌بندی کرد: دستۀ اول رمزهای طبیعی­اند که شامل جماد، نبات، حیوان و حتی کائنات آن جهانی می­باشند. در این دسته آفتاب و دری...

یکی از پرسش‌های عارفان مسلمان جایگاه تصوف در شریعت اسلام است. ایشان از آغاز شکل‌گیری تصوف بخش‌هایی از کتاب‌های خود را به بازشناسی پیوند میان شریعت و طریقت و اثبات اینکه خاستگاه طریقت و آموزه‌های صوفیانه، قرآن و روایات است اختصاص دادند. نقطه اشتراک بسیاری از این صوفیان این باور بود که شریعت پوسته و ظاهر دین است، درحالی‌که طریقت مغز و باطن آن است. احمد سرهندی، نیز به این مسئله پرداخته است. او بر ...

مهاجرت اسماعیل‌میرزا به گیلان یکی از وقایع مهم تاریخی دودمان صفویه به شمار می­رود؛ زیرا پس از روابط خصمانة آق‌قویونلوها با فرزندان حیدر، برای صوفیان که علاقه‌مند به حیات سیاسی و اجتماعی طریقت صفوی بودند، چاره‌ای جز فرار از قلمرو ترکمانان باقی نماند. با بررسی گزارش‌های موجود درباره انگیزه سیاسی صوفیان اهل اختصاص از انتقال اسماعیل میرزا به گیلان می‌توان به این نتیجه رسید که آن­ها با توجّه به قرابت...

ایجاد تعادل میان اسلام و تصوف و انطباق اعمال تصوف با ظاهر شریعت یکی از دغدغه های مهم عرفا و اولیاء شبه قاره ی هند بوده است. سیداحمد خان سِرهِندی معروف به مُجَدِّد اَلْفِ ثانی، با ارائه برداشت و تفسیری جدید از تصوف، سعی در برقراری آشتی میان شریعت و طریقت دارد. این مقاله آراء عرفانی او را با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی و با مراجعه به آثار وی بررسی کرده است. او در آثار خود، به ویژه در سراسر مکتوبات، نشا...