تاریخ بیهقی اثری ویژه در تاریخ و ادبیات فارسی است که شیوه نثر آن تأثیری ماندگار بر آثار و حتی اشعار پس از خود گذاشته است. شگردهای داستانی به کار رفته در این اثر، پژوهشگران فراوانی را برانگیخته تا از منظر داستانی به آن بنگرند. بررسی کارنامه بیهقی‌پژوهی در ایران نشان می‌دهد، به ماجراهای حسنک‌وزیر و افشین و بودلف بیش از دیگر ماجراها توجه شده است. ماجرای نخست در دوران بیهقی روی داده و دومی پیش از ع...

امروزه موضوع بررسی و شناخت داستان¬ها و حکایت¬های کهن فارسی با گسترش ادبیات داستانی، به شدت احساس می¬شود. برای شناخت این آثار بررسی و شناخت عناصر داستان نیز ضروری می¬نماید. در این پایان¬نامه، کتاب تاریخ بلعمی- که اولین و مفصل¬ترین متن بازماندة زبان فارسی است- را بر اساس عناصر داستانی می¬کاویم. هر چند که هدف اصلی تاریخ بلعمی و حکایت¬های آن داستان¬پردازی نیست ولی این حکایت¬ها و روایت¬ها بسیاری از ...

قرآن کریم کتابی پر برکت و هدایت‌آور است که حق‌تعالی بر رسول خدا(ص) نازل نموده تا همگان در آیات‌اش تدبر و اندیشه کنند و اهل خرد به حقایق آن متذکر شوند. یکی از شیوه‌های شگفت‌انگیز و نیکو در جهت انتقال باطن ژرف و عمیق قرآن بهره‌مندی از قصه است. نغزترین ادبیات داستانی، دل‌انگیزترین هنرهای قصه‌نویسی در عرصه‌ای گسترده هم از لحاظ فرم و ساختار و هم از نظر محتوا و معنا در قرآن جلوه نموده است. قابل توجه ...

از مهمّ‌ترین ویژگی‌های شعر مهدی اخوان ثالث (1307-1369) روایی بودن آنهاست؛ امّا آنچه به شعرهای روایی او برجستگی ویژه‌ای می‌بخشد و آن را از آثار شاعران معاصرش متمایز می‌سازد، شیوه‌ها و شگردهای او در روایت است. وی در شعر از عنصر روایت به گونه‌ای خاصّ استفاده کرده است که با وجود نقش برجستة بسیاری از شگرد (=تکنیک)‌ها، ساختار روایی شعر هرگز لطمه‌ای به جوهر شعر نمی‌زند. به عبارت دیگر، در آثار او بیش از آ...

این مقاله به شناخت بهتر بخشی از ادبیات داستانی گذشته فارسی می‌پردازد؛ بخشی که در متون عرفانی بازتاب یافته و از ویژگی ایجاز و سادگی بیان برخوردار است. هدف آن نیز تشریح و تبیین ساختار روایی حکایت‌های کوتاه کشف‌المحجوب هجویری است. برای این منظور، 160 حکایت کوتاه از این کتاب انتخاب شد. سپس، با درنظر گرفتن ویژگی‌های داستان‌های مینی‌مالیستی، میزان توجه هجویری به عناصر داستانی در حکایت‌پردازی، مورد بر...

آثار ادبی و داستانی یکی از ابزارهای فهم فرهنگ دوره های تاریخی و اجتماعی به حساب می آیند و می توانند در درک و بررسی دوره های گذشته ی تاریخی به کمک پژوهشگران در عرصه ی جامعه شناختی آیند. زیرا این متون خود، به نوعی جامعه شناختی اند و شرایط و مسائل اجتماعی را در خود بازنمایی می کنند و یک حوزه ی مطالعاتی مفید برای تحلیل این مسائل پدید می آورند. در این پژوهش هدف اصلی تحلیل همین بازنمایی ها در ارتباط ...

روایت‌های داستانی از واقعة عاشورا، به ویژه از سدة دهم هجری به بعد، در قالب نظم و نثر در آثار مقتل‌نویسان به زبان‌های مختلف (عربی، فارسی، ترکی و هورامی) وارد شد. در این نوع مقتل‌ها، دیگر نمی‌توان واقعة عاشورا را از منظر تاریخی بررسی کرد، بلکه تاریخ و داستان در این مقتل‌ها در هم آمیخته و جدا کردن آن‌ها به نظر امکان‌پذیر نیست. نسخة مقتل امام حسین† به زبان هورامی ـ از زبان‌های ایرانی ـ تنها متنی اس...

حماسۀ ‌دینی ضریرنامه، سرودۀ ملانورعلی ورمزیاری به گویش کردی گورانی است. این منظومه که از حماسه‌های دینی و تاریخی ادب محلی کردی به‌شمار می­رود، حادثۀ عظیم عاشورا را از آغاز تا انجام و نیز، قیام ضریر را به زبان حماسی و در قالب مثنوی به نظم کشیده است که برگردانی آزاد از ضریرنامۀ خزائی است. چنان‌که نتیجۀ پژوهش نشان می‌دهد، زبان روایی و لحن حماسی و فاخر این منظومه از ویژگی‌های برجستۀ آن به‌حساب می‌آ...

«قصص‌الأنبیاء» کسایی اثری است به زبان عربی که به قلم محمّدبن عبدالله کسایی نگارش یافته است. هویّت واقعی نویسندة آن به درستی معلوم نیست. این اثر با نام‌هایی همچون «بدء الدّنیا و قصص‌الأنبیاء»، «قصص‌الأنبیاء و المبتدا» و «بدءالخلق و قصص‌الأنبیاء» در جوامع اسلامی، به‌ویژه در میان عوام رواج داشته است. انسجام در ساختار قصّه‌ها، این کتاب را به یک متن ادبی داستانی تبدیل کرده ‌است. نویسنده در تصنیف قصّه‌های...