در ایران باستان دین مردان همواره یکی از عوامل سرنوشت ساز جامعه بوده و از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده اند و در طبقه بندی های اجتماعی در رأس جامعه قرار می گرفته اند. اجرای مراسم مذهبی و خواندن سرود های دینی بر عهدۀ آنان بود که بعدها با قدرت گرفتن آنان در تصمیم گیریهای پادشاهان و دادن مشاوره به آنان نقش مهمی را ایفا می کردند. از اهمیت آنان در متون اوستایی و پهلوی سخن گفته و دربارۀ وظایف آنان مطال...

آریاییان باستان به دو نیروی راستی و نظم، و دروغ و بی نظمی باور داشتند و بعدها این اندیشه در آیین زردشتی گسترده تر شد و همه هستی و اجزا و حوادث آن را دربرگرفت. نواندیشی ها و نوآورده های زردشت و آیینش عاملی بس مهم در سقوط خدایان کهن آریایی و رانده شدن بسیاری شان به حوزه بدی و بی نظمی بود. گروهی از خدایانِ بیرون آمده از جهان خدایی به حماسه ها وارد شدند و نقش ضدقهرمانان و گاه قهرمانان را بر عهده گرف...

ایران آریایی مهد دین کهن مهرپرستی است؛ دینی اسرارآمیز که مرزهای فرهنگی- دینی را درهم نوردید و در سراسر جهان گسترش یافت؛ به گونه ای که عقاید رازوارانه مهریان و بسیاری از آداب و رسوم برخاسته از آن باورها به بخشی از تاریخ و فرهنگ ایران و جهان بدل گردید. بازتاب اندیشه های این آیین دیرینه در آیین زردشتی، مسیحی و حتی عرفان اسلامی به خوبی نمایان است. ردّپای ایزد باستانی مهر یا میترا، ایزد بزرگ ایرانی و...

در متون مقدس آیین یاری با چند اصل اخلاقی مؤکد روبه رویم که به صورت مکرر در طول زمان از زبان پیران این آیین بیان شده اند. این اصول اخلاقی عبارت اند از راستی، پاکی، نیستی و رَدا. در این مقاله سعی شده است ریشة واژة رَدا در متون یارسان بررسی شود. این پژوهش مشخص می کند که واژة رَدا در متون یارسان که به معنای بخشش، دهش و سخاوت است با رَتا (راتا) در اوستا و دین زردشتی یکی است، زیرا رتا در دین زرتشتی، ایزد...

فصل اول مربوط به سیری در اعتقاد به زندگی پس از مرگ در میان اقوام و ملل در طول تاریخ است . در فصل دوم اخرت شناسی در آیین زردشت از قبیل مرگ و سرنوشت روان پس از مرگ درگاهان و اوتحای متاخر و متون پهلوی و پارسیامن و دءنا و داوری فردی در هریک از متون فوق الذکر مورد بحث واقع شده است . در فصل سوم درباره آخرالزمان و آمدن موعودهای زردشتی و اصلاح جهان وقوع رستاخیز و داوری نهایی بحث شده است. در فصل چهارم ...

بخشی از ادبیات فارسی را روایاتی شکل داده که درون­مایه آنها متعلّق به ایران باستان است؛ امّا این داستان‌ها از اشارات و عناصرِ اعتقادیِ اسلامی و یـا سامی بـرکنار نمانده و حتّی بـه شاهنامه کـه حماسه ملّی ایرانیان انگاشته می­ شود راه یافته است؛ چنان­که در آن، اندیشه‌های گنوسی‌وار متعلّق به عرفای صدر مسیحیّت در رفتار کسانی چون ایرج  و کیخسرو ـ همچون شریر دانستنِ جهان و تنِ آدمی ـ دیده می‌شود. شاید این باورها ...

این مقاله به بررسی جایگاه اشی (Aši) در اندیشه‌ها و باورهای ایران باستان می‌پردازد. اشی را باید ایزدی پیش زردشتی دانست. او مینویِ پاداش در دین کهن آریایی است. نام او هم در گاهان ـ کهن‌ترین بخش اوستا ـ و هم در اوستای متأخر آمده است، با این تفاوت که در گاهان، اشی بیشتر به عنوان مفهوم انتزاعی به‌کار رفته است و بر مفاهیمی چون سهم و قسمت دلالت می‌کند، حال آنکه در اوستای متأخر او ایزدبانوی فراوانی و بر...

افسانة مشهور مرگ یزدگرد یکم (399-420 م) آشکارا ساخته‌ و پرداختۀ بزرگان و موبدان زردشتیِ دورۀ ساسانیان بود که با ترجمة خدای‌نامه و با کمک تاریخ‌نویسان عرب و ایرانی روزگار اسلامی بر آن آگاهی یافتند. طبق اجزای داستان مزبور مردم مرگ یزدگرد را خواست خداوند و اسب را فرشتة خداوند برای کشتن یزدگرد و برای رهانیدن آن‌ها از بیدادگری‌های وی دانستند. پرسش این است که چرا در دورۀ ساسانیان چنین داستانی دربارۀ م...

سپهسالار زرّینه کفش، طوس نوذر، ازشاه­زادگان رنج­دیدۀ کهن­نامۀ باستان است که عمری کمر به خدمت شاهان بلند­آوازۀ کیانی چون کی­کاووس و کی­خسرو می­بندد. او که از خاندان بزرگ نوذری و از جاودانان دین زردشتی است، در روز رستاخیز به یاری سوشیانس برمی­خیزد و آغازگر جنگ آخرالزّمان است. از میان یک­صدوپنجاه پهلوان و شاه و شخصیّت گوناگونِ نیمۀ نخست شاهنامه، اگرچه طوس از پهلوانان جریان­ساز و اصلی و در مرکز نهاد شا...

از روزگاران کهن، مسئله ظهور مصلح ، در آخرالزمان اصلی اساسی بوده است و پیشینیان بشر، پیوسته آن را به یادها می آورده اند. اصولاً، فتوریسم یعنی اعتقاد به دوره آخرالزمان، و انتظار ظهور منجی ، عقیده ای است که در کیش های آسمانی یهودیت، زردشتی، مسیحیت و سه مذهب عمده آن: (کاتولیک، پروتستان و ارتدکس)؛ مدعیان نبوت عموماً، و دین مقدس اسلام خصوصاً، به مثابه یک اصل مسلم قبول شده است. مطالبی که در این رساله در...