یکی از موضوعات قابل بررسی در بحث اشتراک لفظی در زبان عربی، کلماتی هستند که بر دو معنای متضاد دلالت دارند. برخی محققان از قدما و متاخران از وجود این کلمات در زبان عربی دفاع کرده­ و برخی دیگر در صدد انکار یا محدود نمودن دایره آن­ها برآمده­اند. از آنجا که وجود چنین کلماتی در قرآن کریم به جهت اشتمال بر دو معنای متضاد می­تواند موجب برداشت­های متفاوتی از آیه گردد، توجه به نقش تفسیری آن­ها و رویکرد مف...

در این مقاله، به بررسی ویژگی‌های بصری روزنامه‌های قاجار و تطبیق این ویژگی‌ها در دو دوره چاپ سنگی و سربی پرداخته شده است تا از این طریق، بتوان به تاثیرگذاری نوع چاپ در گرافیک این آثار پی برد. در این راستا، با بررسی نمونه‌های موجود در کتابخانه ملی و مرکز دایره المعارف، تعداد 60 عنوان از روزنامه‌های عصر قاجار، با معیار مدت زمان انتشار و همچنین نزدیکی با معیارهای مقبول امروزی در گرافیک مطبوعاتی، مط...

شاهنامه‌ی حکیم توس، دایره المعارف بزرگی است که فرهنگ و تاریخ کهن ایران زمین را در بردارد. یکی از هزاران مفاهیم ارزشمند معنوی که در این اقیانوس فراخ گستر و ژرف عمق به زیبایی و شیوایی موج می‌زند، نیایش پروردگار یگانه است. بازتاب گسترده‌ی این کردار معنوی در شاهنامه نشان از آن دارد که نیایش همچون خداجویی، از نخستین روزگاران شکل گیری تمدن بشری کرداری پسندیده و همراه با باور و اعتقاد در فرهنگ مردم ای...

در این جستار سعی برآن است تا ضمن معرفی اجمالی زندگی خصوصی ابن سینا، و صرفاً ذکر مهارت های برجسته او، آثارش را در زمینه مطالعات زبانشناختی بررسی کنیم. از آنجایی که ابن سینا در زمینه مطالعات علمی، تبحری چندجانبه و جهانی داشته است، کتب و مقالات بسیاری در رابطه با او نگاشته اند و در دانشنامه ها و دایره المعارف های معروف و یا ویژه نامه های جهان اسلام و ایران بخشی را به او اختصاص داده اند. اما با این ...

چکیده: علی رغم ضمانت الهی و تاکید عامه مسلمان بر تحریف ناپذیری قرآن، عده ای از اهل سنت و شیعیان، به تحریف به نقیصه معتقدند و گروهی دیگر نیز به این اعتقاد متهم شده اند. در این میان علمایی مانند کلینی که مجموعه روایی او «الکافی»، اصلی ترین مجموعه حدیثی شیعه است و علامه مجلسی که دائره المعارف حدیثی او «بحارالانوار»، بزرگترین جامع روایی فریقین به شمار می رود، به عقیده به تحریف متهم شده اند. آنچه...

استعمال مجاز، کنایه، استعاره و دیگر محسنات بدیعی در قرآن، از بارزترین جنبه‌های اعجاز بیانی قرآن شناخته شده است. اغلب اهل بلاغت و ادب، بر آن اتفاق نظر دارند؛ اما در میان مفسران اختلاف دیدگاه در به‌کارگیری آن در قرآن است. علامه طباطبایی، مفسر شیعی از موافقان و شنقیطی، مفسر سلفی معاصر منکر استفاده از آن در قرآن است؛ هرچند هردو بر اصل بودن استعمال حقیقی الفاظ قرآن توافق دارند و حتی‌الامکان مجاز و ا...

تصویری که خاورشناسان از زندگی و شخصیت حضرت محمد6 در ویرایش دومِ دائرة المعارف اسلام چاپ لیدن، ارائه می­دهند در بسیاری از موارد با تصویری که مورّخان مسلمان در باره آن حضرت6 ارائه می­دهند تفاوت چشمگیری دارد. دلیل این امر، علاوه بر بینش دینی، سیاسی و علمی خاورشناسان به شیوه مطالعات آنان در مسائل تاریخ اسلام بازمی گردد. به نظر می­رسد نویسندگان مقالة «محمد؛ پیامبر اسلام» در این دائرة­المعارف، به دلیل ...

مسأله اعجاز قرآن از جمله مسائلی است که اگرچه ریشه کلامی در قرون اولیه ندارد و از حدود قرن سوم وارد دایره موضوعات کلامی شده، اما از همان زمان کمتر بحثی پیرامون نبوت وجود دارد که در آن از معجزه سخنی به میان نیاید. ویژگی کانونی معجزه از منظر عموم متکلمان، خارق‌العاده بودن آن است. تحدی نیز از جمله ویژگی‌های مهمی است که در کنار خارق‌العاده بودن، فصل و جنس تعریف معجزه را می‌سازند. در این نوشتار با بر...

درک مفاهیم و بیان مقاصد آیات قرآن همواره مورد توجه مفسّران و قرآن‌پژوهان بوده است. در این زمینه قرآن نیز خود به تأمّل و تدبّر در آیات دعوت نموده و این‌گونه بر فهم‌پذیر بودن کلام وحی پای فشرده است. از سوی دیگر، برخی روایات، از تفسیر به رأی و از آنچه از آن به «ضرب آیات به یکدیگر» نام برده شده، نهی نموده و گروهی بر این اساس، بهره‌گیری معنای یک آیه از آیات دیگر را در دایره شمول نهی یاد شده قرار داده و...