در قرن چهارم هجری و در منطقه ماوراءالنهر ابومنصور ماتریدی با انگیزه اصلاح و دوری از افراط و تفریط های اهل حدیث و معتزله، مکتبی را پایه گذاری نمود که از طریق شاگردان و آثار او، فرقه کلامی بزرگی را در اهل سنت با عنوان ماتریدیه پدید آورد. آن چه سبب امتیاز ماتریدی در جهان اسلام گردید، روش او در بررسی مسائل کلامی و مطالب علمی بود. او در تبیین آرای خود از عقل و نقل به قدر اعتدال بهره جست و از هرگونه ...

معناشناسی و تفسیر اجتهادی قرآن کریم از کجا آغاز می شود و چه فرایندی را طی می کند؟ این مقال در پاسخ به این پرسش بر آن است که شناخت هسته های اولیه معنا از واژگان جستجو می شود که موجِد متن آنها را گزینش نموده و پیام خود را در ترکیب ساختاری عبارات ویژه جای داده است. ملاحظه ویژگی های ادبی، دلالی و سیاق ترکیبی جمله، مرحله ای دیگر است. نگاه پیوستاری به متن قرآن و نیز سنت معصوم(علیه السلام)، همچنین نظر ...

محقّقان از دیرباز به موضوع ارتباط و تناسب سوره­های قرآن توجّه داشته و در این باره نظریّات متعدّدی مطرح کرده­اند؛ که این دیدگاه­ها در تحقیقات مختلف مورد بررسی قرار گرفته است. در این میان، آراء علّامه طباطبایی«ره»، با توجّه به جایگاه علمی ایشان بخصوص در زمینهﻯ تفسیر قرآن، از اهمیّت دو چندانی برخوردار است؛ موضوعی که به دلایل مختلف از جمله نوع نگاه علّامه طباطبایی«ره» به چگونگی چینش سوره­های مصحف کنونی و ا...

در این پژوهش، «قواعد تفسیر در تفسیر نمونه» برررسی شده است. علم تفسیر مانند هر علمی، نیاز به یک سری اصول و قواعد دارد تا مفسر بر اساس آنها به تفسیر قرآن پرداخته و بتواند مقاصد و مدلول های آیات را کشف کند. این قواعد که پایه های اساسی استنباط در تفسیر محسوب می شوند و مفسر را از خطای در تفسیر باز می دارند، «قواعد تفسیر» نام دارند که می توانند ملاک و معیار ارزشمندی تفاسیر قرار گیرند. تفسیر نمونه، اث...

یکی از ابعاد مهم اعجاز قرآن، اعجاز بیانی بوده و علم بیان در کشف مراد جدی آیات قرآن نقش مهمی را ایفا می‌کند به همین علت مفسران در طول تاریخ همواره ظرائف بیانی قرآن را مورد توجه ویژه قرار داده اند. در بین تفاسیر معاصر تفسیر تسنیم آیت الله جوادی آملی (به عنوان یکی از تفاسیر اجتهادی جامع) به نکات بیانی توجه خاص نموده است. این پژوهش به بررسی صور بیانی یعنی تشبیه، استعاره، مجاز مرسل و عقلی و کنایه در...

تفسیر بحرالمحبه منسوب به احمد غزالی، فقیه، واعظ و عارف قرن ششم از تفاسیر عرفانی بر سوره یوسف می باشد. وی صاحب نظر و منشأ آثار بسیاری در تاریخ تصوف اسلامی بوده است. بحرالمحبه علاوه بر پایه ریزی بر مبانی مشترک تفاسیر، بر مبانی روش تفسیری عرفانی -تا عصر زندگی مفسر- و مبانی مختص وی بناگردیده است که برجسته ترین آن ها ذوبطون بودن و رمزپذیری متن قرآنی، تکیه بر مکاشفات و معاینات و منشأ و علت بودن پدید...

یکی از ملاک‌هایی که در کتب تفسیری سده‌های نخست با نام مرجِّح خوانشی بر سایر خوانش‌ها ذکر شده، «قرائت عامّه» یا «قراءة الناس» است. برخی از قرآن‌پژوهان معاصر با اجتهادی خواندنِ قرائات مشهور، تنها روایت حفص از قرائت عاصم را معرِّف و منطبق بر قرائت عامّه می‌دانند. در این مقاله با پی‌جویی این اصطلاحات در کتب تفسیر سده‌های نخست و نیز بررسی قرائات گزارش‌شده در کتاب مَجاز القرآن ابوعبیده مَعْمَر بن مُثَنَّی که مهم‌تر...

محقّقان از دیرباز به موضوع ارتباط و تناسب سوره­های قرآن توجّه داشته و در این باره نظریّات متعدّدی مطرح کرده­اند؛ که این دیدگاه­ها در تحقیقات مختلف مورد بررسی قرار گرفته است. در این میان، آراء علّامه طباطبایی«ره»، با توجّه به جایگاه علمی ایشان بخصوص در زمینهﻯ تفسیر قرآن، از اهمیّت دو چندانی برخوردار است؛ موضوعی که به دلایل مختلف از جمله نوع نگاه علّامه طباطبایی«ره» به چگونگی چینش سوره­های مصحف کنونی و ا...

ملا محسن فیض کاشانی(ره) از علماء قرن11هجری قمری است که اثر جاودان «تفسیر الصافی» را از خود به جای گذاشته است. از دیگر مفسران معاصر عالم تشیع علامه طباطبایی است که صاحب تفسیر «المیزان فی تفسیر القرآن » است. تفسیرفیض یک تفسیر مشهور روایی یا مأثور است که برنقل روایات مبتنی است ؛ گر چه درکنار این روش ازاصول عقلانی ,عرفانی و تا حدی اجتهادی بهره جسته است.بر خلاف این خاستگاه , تفسیر المیزان برشیوه قرآ...

چکیده تفسیرآیات الاحکام به عنوان شاخه ای از علم تفسیر، همزمان با نزول قرآن، مورد توجه پیامبر (ص)، صحابه و دیگر مفسران قرار گرفت. مفسران فریقین نیز هریک براساس روش و مبانی مورد پذیرش خویش، به تفسیرآیات الاحکام، اهتمام ورزیدند، به گونه ای که کتب متعددی با عناوینی هم چون آیات الاحکام و احکام القرآن تدوین نمودند، از طرف دیگر تفاسیرمتعددی با رویکرد فقهی، توسط ایشان به رشته تحریر درآمد. با بررسی ا...