تعزیه، یکی از اشکال مذهبی نمایش ایرانی است که بنابر نظر پژوهشگران این حوزه، در دودمان قاجار، خاصه عهد ناصری، به اوج شکوفایی خود رسیده است. به زعم بسیاری از آنها، علل مهم شکوفایی این گونه نمایشی در عهد قاجار، یکی تدوام قدرت مذهب تشیع از عهد صفوی به بعد و دیگر، ساخت و برپایی تکایای موقت و تکایای ثابتی چون تکیه دولت بوده است. در این میان برخی آرا، تأثیر شرایط اجتماعی- تاریخی ایران را بر این گونه ن...

در هنگام جنگ جهانی اول، ایران مورد هجوم کشورهای انگلیس و آلمان قرار گرفت و هردو کشور در راستای حفظ منافع خود وارد جنوب ایران و فارس شدند و استان فارس به بازی شطرنج این دو قدرت تبدیل شد که هردو کشور با اقداماتی سعی در مات کردن حریف داشتند. عوامل متعددی از نظر سیاسی در ایران عصر قاجار وجود داشت که زمینه‌های دخالت دو دولت انگلیس و آلمان را در ایران فراهم کرد که این عوامل عبارتند از: ناتوانی نظامی ...

اروپائیان یا به طور کلی غربیانی که در دوره ی قاجار به ایران آمده اند مطالب فراوانی در مورد مسایل مربوط به ایران و ایرانی در گزارش هایشان نوشته اند. در این میان، تبریز به عنوان یکی از شهرهای مهم دوره ی قاجار، مطالب فراوانی از نوشته های اروپائیان را به خود اختصاص داده است. در دوره ی قاجار این شهر هم از لحاظ سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، معماری و فرهنگی بسیار مورد توجه بود. از لحاظ سیاسی و تاریخی دومین...

از اقلام تجاری ایران - که در مناسبات بازرگانی ایران و روسیه جایگاه خاصی داشت - چوب بود. گونه های مختلف درختان شمال ایران در کرانه های دریای خزر، تاثیر مهمی در تجارت ایران عصر قاجار با روسیه بویژه از راه دریای خزر داشت. این مسئله، از اواسط دوره ناصری با گشایش و رونق راه های تجاری شمال و وجود راه آبی عظیم دریای خزر، نمود عینی پیدا کرد و این خود، ناشی از این واقعیت بود که سنگینی محمولات چوبی و انت...

شبه‌ قارة هند در قرن نوزدهم میلادی کانون تحولاتی بود که سرنوشت مناطق شرقی فلات ایران را دگرگون کرد. هدف این مقاله بازشناسی مناسبات انگلستان و روسیه با ایران در عصر فتحعلی‌شاه قاجار است و بر جنبه‌های مختلف این مناسبات با حکومت بریتانیا و فرمانداری کل هند تأکید گردیده است. پژوهشگران کوشیده‌اند با مراجعه به منابع اصلی دورة قاجار به روش مطالعة روندی، نقش استعمار را در فلات شرقی ایران توصیف تاریخی ن...

اندیشه‌ی ناسیونالیسم یا ملی‌گرایی و مفهوم حقوق شهروندی از مفاهیم و مبانی اندیشه‌ی تجدد به شمار می‌آیند.پیدایش این دو گفتمان در اروپا تحت تأثیر زمینه‌های ذهنی، تحولات سیاسی و اجتماعی و انقلاب‌های دموکراتیک به ویژه انقلاب کبیر فرانسه بوده است.در ایران عصر قاجاریه به دنبال رشد اندیشه‌های نوخواهانه، مجالی نیز برای طرح مفاهیم جدید حقوقی از جمله مفهوم حقوق شهروندی فراهم شد.بررسی آثار اندیشه‌گران و نو...

حضور و فعالیت طریقت نعمت‌اللهیه در ایرانِ عصر قاجار، سبب ایجاد کنش و واکنش‌هایی بین این طریقت با دو جریان قدرتمندِ شریعت و سلطنت گردید. بررسی فراز و فرود‌های روابط این ‌سه جریان با یکدیگر، یکی از مباحث قابل ­اعتنا در تاریخ اجتماعی ایران عصر قاجار است. در پژوهش حاضر، تعاملات سه جریان یاد شده با یکدیگر، با عنایت به این که چه عواملی باعث شد طریقت نعمت‌اللهیه در دورۀ مورد بحث، دچار رکود و حاشیه‌نشینی...

موقعیت ممتاز، تاریخی و جغرافیایی ایران، موجب بسط تجارت و انباشت سرمایه در غالب ادوار تاریخی این سرزمین بوده است. در دوره قاجار، این برتری راهبردی کشور، با توسعه تجارت جهانی همراه گشته، رونق دوچندان اقتصادی و بازرگانی ایران را به ارمغان آوردند. این وضع، شکوفایی چشمگیر تعدادی از کلان شهرهای کشور نظیر یزد را سبب گردید. نوشتار حاضر، با بهره گیری از نتایج پژوهش های تاریخی و منابع مکتوب و شواهد عینیِ ...

بررسی اوضاع مرو در دوره قاجار بدون توجه به اقدامات و روابط متقابل حکومت های اطراف آن ممکن نیست، بنابر این در این مقاله نخست به مناسبات و روابط آقامحمد خان با حکام مناطق مذکور پرداخته می شود که عبارت است از اقدامات و لشکرکشی های حاکم بخارا در مرو و خراسان وتصرف مرو، و واکنش دولت ایران به آن اقدامات، که از حد اعزام سفیر و نوشتن نامة تهدیدآمیز فراتر نرفت و امکان اقدام بر ضد امیر بخارا برای بنیان گ...