حکیم سنایی در اواخر قرن پنجم و اوایل قرن ششم می‌زیست. او از نخستین کسانی است که به شکل گسترده، به نشر و تدوین مفاهیم دینی، اخلاقی و عرفانی در شعر فارسی همت گماشت. سنایی بر بسیاری از شاعران پس از خود نظیر عطار و مولانا تاثیر گذاشت و راه تازه ای را در سرودن منظومه‌های اخلاقی و دینی- عرفانی گشود. یکی از عواملی که به عمق و عظمت آثار او افزوده - به خصوص در منظومه ارجمند حدیقة الحقیقة - استفاده از آی...

جری و تطبیق، اصطلاحی است برگرفته از روایات که از اصل آبشخور «وحدت معنایی و تکثر مصداقی» مایه می‌گیرد و در حقیقت یکی از معانی اصطلاحی تأویل و عبارت است از انطباق و حمل الفاظ و آیات بر مصادیقی غیر از آنچه که آیات در باره‌ آنها نازل شده و جزء قضایای خارجیه غیر محضی قرار می‌گیرد که می‌تواند بر مصادیق، افراد، شرایط و مقتضیات هر زمان قابل تطبیق باشد. نتیجه آن‌که دلالت روایات نیز بر جری و تطبیق تمام ا...

با پژوهشی در قرآن کریم درمی‌یابیم که بیشترین آیاتِ مربوط به گفت‌وگو در سورۀ اعراف به‌کار رفته است. گاه گفت‌و‌گو میان پیامبران و قومشان، گاه میان خدای متعال و پیامبران و یا میان خدای متعال و بنی‌آدم و یا شیطان جاری است. در این مقاله تلاش شده است تا به بررسی زبان‌شناختی تفاوت‌ها و تشابه‌های صرفی و نحوی و لغوی آیات گفت‌وگو در سورۀ اعراف بپردازد؛ اما برای نتیجۀ بهتر، تنها آیات گفت‌وگوی پیامبران انتخ...

دعا در قرآن کریم از اهمیت ویژه ای برخوردار است،به گونه ای که خداوند عزوجل در آیه ی 77سوره ی فرقان( قُل ما یعبأ بکم ربی لولا دعاءکم بگو:اگر دعایتان نباشدپروردگارم برای شما ارزشی قائل نیست) اهمیت دعا را دررابطه ی انسان با پروردگارش،و أثرآن درجلب رضایت و رحمت خداوند آشکار می سازد. دعای قرآنی علاوه بر اهمیت فوق العاده ی آن به عنوان یکی از راههای ارتباط عبد با معبود خویش،حاوی معانی،اسرار،نکته ها و بل...

گام نخست برای دست­یابی به معارف قرآن کریم، شناخت دقیق معانی واژگان آن است. در سال‏های اخیر با رواج رویکرد معناشناسی در مطالعات قرآنی، شیوه­ای نو در این عرصه پدید آمده است. هدف این شیوه، اکتشاف معنایی است که در لایه­های متن نهفته شده است تا بتوان از طریق ساختار الفاظ قرآن، معنای دقیق و جامع واژه مورد نظر را استخراج نمود. از مشهورترین این روش­ها، روش ایزوتسو است. این مقاله با استفاده از روش ا...

جری و تطبیق، اصطلاحی است برگرفته از روایات که از اصل «وحدت معنایی و تکثر مصداقی» مایه می‌گیرد و در حقیقت یکی از معانی اصطلاحی تأویل و عبارت است از انطباق و حمل الفاظ و آیات بر مصادیقی غیر از آنچه آیات آنها نازل شده و قضایای خارجیه غیرمحضی که می‌تواند بر مصادیق، افراد، شرایط و مقتضیات هر زمان قابل‌تطبیق باشد. دلالت روایات نیز بر جری و تطبیق تمام است و اصل آن را ادله نقلی امضا کرده و عقل و عرف نی...

بینامتنیت حاصل رویکرد زبان‌شناختی در حوزه نقد جدید است و به معنای بررسی روابط موجود میان متونی است که موجب آفرینش متن جدید می‌شود و هر متن ادبی را به‌منزلة جذب و دگرگون‌سازی متون گوناگون گذشته و یا هم‌زمان با آن می‌داند. این نظریه در قرن بیستم میلادی توسط «ژولیا کریستوا» ناقد فرانسوی، ارائه شد و به‌شدت موردتوجه ناقدان قرار گرفت. این نظریه هرچند در نقد جدید مطرح شده است، اما این پدیده با همه انو...

نتایج پژوهش حاضر، گواه آن است که ترجمه کنایی، بهترین ترجمه برای تعابیر کنایی است. در غیر این صورت، باید به ترجمه معنایی روی آورد و تا حد امکان، از ترجمه تحت اللفظی اجتناب کرد. و در این زمینه تسلط و اشراف مترجم بر بلاغت به عنوان یکی از علوم پیش‌نیاز ترجمه و آشنایی وی با فرهنگ زبان‌های مبدأ و مقصد امری ضروری است. ضمناً از رهگذر این جستار، مشخص می‌شود که اموری مانند تأکید بر عظمت و قدرت خداوند، بیا...

تأویل قرآن از موضوعات پرگفت‌وگو در فرهنگ اسلامی است. یکی از مباحث چالش برانگیز در این حوزه نیز چگونگی تعامل و تفسیر روایات فراوانی است که آیاتی از قرآن را بر اهل بیت (ع) تطبیق نموده است. برخی دانشوران قرآن پژوه شیعی تلاش نموده‌اند تا راهکارهایی در جهت تحلیل این روایات پیشنهاد دهند و روشن سازند که معنای باطنی یاد شده در این روایات چه پیوندی با ظاهر آیه دارند و چگونه از آن ظاهر به این باطن می‌توا...

دانشمندان علوم قرآنی و مفسّران تعاریف گوناگونی از تفسیر ارائه کرده‌اند. برخی به تبیین و شرح الفاظ و ترکیبات تأکید کرده‌اند و برخی دیگر از کشف مراد الله سخن گفته‌اند. غیر از کاستی‌هایی که در این تعاریف هست، لازم است در موضوع ابزارهایی که ما را به این اهداف می‌رساند، بحث شود. در این تحقیق نشان داده شده است که دانستن ادبیّات عرب و شعر و لغت شرط کافی برای تفسیر نیست و کسانی که با استمداد از این روش ب...