عریضه نویسی، از دیرباز بخشی از خرده رفتار سیاسی و اجتماعی ایرانیان بوده است، تا آن جا که می توان از آن به عنوان بخشی از فرهنگ ملی ایرانیان یاد کرد. چنین فرهنگی، چه پیش از ورود اسلام و چه پس از آن مرسوم بوده است، به گونه ای که نهاد حکومت در طول دوران میانه و سده های پس از آن، با برپایی دیوان مظالم، فرهنگ عریضه نویسی را تایید می کرد. مواجهه با تمدن غرب در دوره قاجار، هر چند گسست های عمیقی بر فرهن...

هدف: بررسی میزان رونق منابع و ذخایر آب شهر قم در دورۀ حکومت قاجار و همچنین واکاوی نقش حکومت و طبقات مردمی در احداث و احیا و کنترل منابع و ذخایر آب شهر قم است. روش: مقاله با روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از اسناد و مدارک آرشیوی و منابع کتابخانه‌ای تنظیم شده است. یافته‌ها و نتیجه‌گیری: شهر قم در ابتدا آب فراوانی داشت؛ ولی مشکل اهالی آن، روش درست استفاده از این آب برای آشامیدن و آبیاری بود. پس ا...

هدف پژوهش: در مُهرهای مورد مطالعه، پوشش‌های سَر همان کلاه‌ها و تاج  کلاه‌های شاهان قاجاری است که در سکه‌ها قابل مشاهده است. این مقاله، با هدف جست‌وجوی تاثیرپذیری نقوش مُهرها از سکه‌ها و مدال‌ها به تحلیل و مقایسۀ تصاویر آن‌ها پرداخته می‌پردازد. روش/ رویکرد پژوهش: پژوهش حاضر، با ماهیت و روش تاریخی، توصیفی، و تطبیقی بر پایۀ منابع کتابخانه‌ای و میدانی به تطبیق نقوش مُهرها با سکه‌ها و مدال‌های دورۀ قاجا...

عکاسی به‌صورت دائگروتیپی (انداختن عکس روی صفحه نقره‌ای) در سال 1839، هم‌زمان با سلطنت محمدشاه قاجار در پاریس عرضه شد. خبر این اختراع حدود چند ماه بعد به ایران رسید و رجال کشور مشتاق این هنر شدند. سه سال بعد در تهران دربار محمدشاه برای داشتن تجهیزات عکاسی ابراز تمایل کرد. روابط با فرانسه چندان مطلوب نبود و با انگلیس نیز نه‌چندان خوب به‌این‌ترتیب همسایه شمالی از فرصت استفاده کرد و یک دیپلمات را ت...

حضور پزشکان اروپایی در ایران عصر قاجار، علاوه بر جنبه­های بهداشتی و درمانی، جلوه­های سیاسی و مذهبی نیز به­ خود گرفت. در این دوران شیوع روزافزون انواع بیماری­های واگیردار از یک‌سو، و ناکارآمدی نسبی طب سنتی در درمان بیماری­ها از سوی دیگر، عرصۀ حیات را برای اقشار مختلف جامعۀ ایرانی تنگ کرده بود. این پژوهش با شیوۀ توصیفی ـ‌تحلیلی و با استفاده از اسناد و منابع کتابخانه­ای بر آن است به بررسی عوامل بس...

هدف این پژوهش مطالعه و شناخت جایگاه زنان کرد در جامعة ایلی کرمانشاهان دورة قاجار و میزان تأثیرگذاری آنان در ساختارهای اجتماعی، اقتصادی و سیاسی براساس گزارش‏های سیاحان، اسناد و نقش ‏سنگ قبرهای، منطقه است. سیاحان اطلاعات نادری دربارة زندگی ایلی و عشایری و جنبه‏های دیگر زندگی اجتماعی زنان ارائه می‏دهند. آنان زنان را بن‌مایه و ستون فقرات ایل و محور هرگونه تلاش و کوشش دانسته‏اند و معتقدند زن نقش شاخ...

 در این مقاله، تصوف، عرفان و فلسفه در سیر تحّولی و تطوّری اش، از ابتدا تا قرن سیزدهم هجری قمری بر مبنای اندیشه های یکی از علمای مشهور دوره قاجار، میرزای قمی، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. انگیزه اصلی مقاله حاضر، تبیین بستر برخی از مباحث مربوط به اندیشه های عرفانی، فلسفی، اجتماعی و سیاسی یکی از بزرگ ترین اصولیون و مجتهدان آغاز دوره قاجار است. این بررسی از آنجا اهمیت دارد که تفکرات او تأثیر بسیا...

چکیده انجمن اخوت، از انجمن­ها و نهادهای متعددی است، که در ایران عهد ناصری شکل گرفت و از نخستین جلوه­های تحرک مدنی و بازتاب آغاز جریان بیداری اجتماعی در لایه‌های مختلف جامعه ایران بود. انجمن اخوت به عنوان یکی از اولین نهادهای مدنی دوره قاجار، فعالیت رسمی خود را از سال 1317ق، آغاز کرد. این انجمن بوسیله ظهیرالدوله قاجار، نخست در تهران و سپس در دیگر مناطق ساماندهی شد. انجمن اخوت به دنبال ایجاد فضای...

تغییر سبک پوشش بانوان در مقاطع زمانی مختلف دورة قاجار، صاحب‏نظران را بر آن داشته تا در یادداشت‏های خود‌ـ هرچند گذرا‌ـ بر آن نظر افکنند. با توجه به اینکه تحقیقات انجام‌شده در زمینة چرایی و چگونگی پوشش در این دوران و ارتباط آن با جریان مُد معدود و سطحی بوده، به نظر می‏رسد پرداخت دقیق‏تر به این موضوع، امری مهم باشد. این مقاله به‏ صورت تطبیقی به اشتراک‌ها و افتراق‌های پوشاک بانوان دو دربار فتحعلی‏شا...

وابستگی به خاندان قاجار از مهم‌ترین معیارهای انتخاب حکام ایالات در دوره قاجاریه بود، در تعیین حکام کرمان نیز این معیار لحاظ می‌شد. علیرغم این، دو خاندان غیر قاجاری یعنی خاندان وکیل‌الملکی و بختیاری خارج ازاین‌رویه مرسوم در این دوره به حکومت کرمان و بلوچستان رسیدند. خوانین بختیاری بین سنوات 1912 م/1330 ق تا سال 1923 م/1342 ق در کرمان مصدر کار بودند. پژوهش پیش رو با روش توصیفی – تحلیلی و با بررسی...