قاضی ابوعلی ‌المحسّن بن علی بن محمد تنوخی (384-327 ه. ق/994-938 م)، با استفاده از روش «روایت تاریخ به صورت حکایت»، فعالیت‌های اجتماعی مردمان روزگار خود را در چهارچوب شیوه بدیع نگارش خود در کتاب نشوار المحاضره و اخبار المذاکره یا جامع التواریخ، نقد و تحلیل کرده است. وجود انگیزه‌های خاص شخصی و موضوع شناسانه و نیز گزارش‌های ارزشمند تاریخی کتاب در ابعاد سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی، اهمیت ویژه‌ا...

  یکی از مباحث مهم مورد اختلاف ابن­سینا و ملاصدرا در علم النفس، مبحث تجرد خیال است. گرچه ابن­سینا در بعضی از آثار خود مانند المباحثات با تردید و تحیر، تجرّد خیال را مطرح نموده است، ولی با توجه به مبانی او، که عقل را فقط مدرِک کلیات می­داند و هر نوع ادراک جزئی را به قوای جسمانی نسبت می­دهد، نمی­تواند به تجرّد خیال معتقد باشد، لذا در کتاب النجاه تصریح می­کند که ادراک خیالی، ادراکی مادی و جسمانی است،...

جایگاه عقل فعال در نظام اندیشه­ی مشائیان و به ویژه در نزد ابن‌سینا، بسیار مهم و اساسی است. این موجود هم در ساختمان هستی­ نقش بی­بدیلی دارد و هم در فرایند معرفت انسان. آن‌چه این نوشتار در پی آن است، تبیین جایگاه معرفت‌شناختی عقل فعال در نظام اندیشه­ی مهم­ترین فیلسوف مشائی جهان اسلام، یعنی شیخ الرییس ابوعلی سینا است. به باور ابن‌سینا، معرفت بشر بدون وجود عقلی مفارق و قدسی به سامان نمی‌رسد و فراین...

شناخت اثرات داروها بر بدن انسان که موضوع دانش فارماکولوژی پزشکی می‌باشد، مورد توجّه خاصّ ابن‌سینا بوده است. شیخ‌الرئیس در کتاب دوّم القانون فی الطب که موضوع آن مفردات ادویه و بررسی داروشناختی داروها می‌باشد، به‌طور مفصّل به شناخت اثرات داروها از طریق آزمایش و از طریق قیاس پرداخته است. وی به تجربیّات حیوانی و هم‌چنین تجربیّات انسانی برای تأیید آثار یک دارو معتقد بوده است، ولی معیار نهایی برای پذیرش اث...

نخستین مشایخ صوفیه زاهدان و پارسایان واقعی بودند. آگاهی همه‌جانبه از گناه همراه با وحشت جزا موجب می­شود که آنان برای رهایی از خود از دنیا گریزان باشند و تسلیم بی‌چون و چرای خداوند متعال گردند. خوف از خدا و امید نداشتن به غیر او، در عابدان زاهد و صوفیان اولیه از جمله حاتم اصم، در نهایت به ورع و زهد شدید منجر می‌شود. می­توان گفت صوفیان اولیه پیش از آنچه عارف باشند، زاهد و عابد بودند؛ ازآن جمله ح...

کوه‌نشینان کمیجی در ناحیه کوهستانیِ اطرافِ سرچشمه جیحون، پیرامون ختلان و چغانیان می‌زیستند. آنان از بازماندگان اقوام ایرانی، در آن منطقه بودند که به علت مقاومت در برابر نفوذ اسلام، در قرون نخستین هجری، از تحولات سیاسی جامعه به دور بودند؛ اما از قرن چهارم و به‌دنبال گرایش به اسلام، از حالت انزوا خارج شدند و در تحوّلات سیاسی منطقه، به ایفاء نقش پرداختند. این‌ درحالی بود که ایلات و عناصر ترک، در قالب...

 تفسیر تبیان یکی از تفاسیر شیعی در قرن پنجم هجری است که با رویکرد کلامی به نگارش آمده است. از نشانه های آشکار آن، کوشش شیخ طوسی برای تحکیم مبانی نظری شیعه در این تفسیر است. تقدم نسبی دانش کلام بر سایر علوم در عصر شیخ طوسی و منازعات کلامی، همچنین مرجعیت و احاطه علمی شخصیت هایی نظیر شیخ مفید، سید مرتضی و خود شیخ در این رشته، در سمت و سو دادن به این تفسیر بی تأثیر نبوده است. طرح دیدگاه های نسبتا ف...

نخستین مشایخ صوفیه زاهدان و پارسایان واقعی بودند. آگاهی همه‌جانبه از گناه همراه با وحشت جزا موجب می­شود که آنان برای رهایی از خود از دنیا گریزان باشند و تسلیم بی‌چون و چرای خداوند متعال گردند. خوف از خدا و امید نداشتن به غیر او، در عابدان زاهد و صوفیان اولیه از جمله حاتم اصم، در نهایت به ورع و زهد شدید منجر می‌شود. می­توان گفت صوفیان اولیه پیش از آنچه عارف باشند، زاهد و عابد بودند؛ ازآن جمله ح...

مورخان؛ دوران تکامل علوم و از آن جمله علوم پزشکی و داروسازی را به سه عصر باستانی (Antiquity)، میانه (Middle Age) و جدید (Modern Europe) تقسیم نموده اند. دوره اول موسوم به عصر پارینه سنگی، کلیه ادوار پیش از تمدن بشری یا دوره غار نشینی و قبل از میلاد مسیح را در بر می گیرد. دوره دوم عصر موسوم به قرون وسطی محدوده ای تا حدود قرن شانزدهم را پوشش می دهد. عصر سوم نیز دوره تکامل و ترقی اروپای جدید و پید...

     آب‌مروارید در سراسر جهان جزو علل مهم نابینایی به شمار می‌آید، با این وجود تقریباً درمانی جز جراحی برای آن وجود ندارد. این بیماری با تاریخچه‌ای بسیار طولانی، سال‌ها توسط پزشکان سنتی ملل مختلف تشخیص و درمان شده است. پزشکان سنتی ایران و اسلام نیز این بیماری را می‌شناختند و از آن با نام "نزول الماء" و یا "آب آوردن چشم" یاد می‌کردند. علی بن ربن طبری، زکریای رازی و ابوعلی سینا، پزشکان نامی قر...