تبیین نقش اسباب نزول در تفسیر قرآن و تعیین حوزه های کاربرد آن در فهم معانی آیات است. یکی از دانشهای مورد نیاز مفسّر، علم اسباب نزول است. آشنایی با موقعیّت زمانی، مکانی، فردی و اجتماعی نزول آیه ای یا بخشی از آیات، این امکان را به مفسّر می دهد تا حقایق و معارف وحی را در زمینه های پیشینی و مقارن با آن مورد بررسی، تحلیل و نتیجه گیری قرار دهد. از سوی دیگر، اسباب نزول در فهم مقاصد و اسلوب تعابیر قرآن کر...

نوشتار حاضر از چگونگی مواجهه قرآن با فرهنگ ها و سنت های عصر نزول سخن می گوید. در باور نویسنده، قرآن به چهار روش با فرهنگ زمان نزول مواجهه کرده است: ۱- فرهنگ گزینی ۲- تأیید و تثبیت فرهنگی ۳- فرهنگ زدایی ۴- جایگزینی نویسنده با آوردن نمونه های متعدد به توضیح هر یک از روش های چهارگانه پرداخته و در بخش فرهنگ زدایی از مسائلی چون قاطعیت در نفی عناصر منفی، اقدام های عملی در فرهنگ زدایی، روش های تدریجی،...

یکی از مهم ترین آیات قرآن مجید آیه شریفه تطهیر می باشد که از دیرباز از سوی علمای علم کلام و مفسّرین مورد بحث و بررسی قرار گرفته است و هرکس از زاویه دید خود به آن نگریسته و پیرامون آن مطالبی را بیان کرده است. نگارنده در این مقاله به بررسی دلالت آیه تطهیر و شناسایی مصادیق واژه «اهل بیت» در آن پرداخته است. هرچند بسیاری از مفسّران و محدّثان اهل سنّت در ذیل آیه شریفه روایاتی نقل کرده اند که مؤیّد انحصار ...

قرآن کریم «تبیاناً لکلِّ شئ» است و به همه علوم و فنون به شکل موجز و مختصر اشاره نموده است. یکی از مباحثی مهمی که در این کتاب آسمانی وجود دارد، مباحث مربوط به علم جنین شناسی است که قرآن کریم با ظرافت خاصی در رابطه با آن سخن به میان آورده است. رسیدن به معنای اصلی واژگان و دلالات آن‌ها نیاز به مباحث معناشناسی دارد که با مراجعه به کتاب‌های لغوی اصیل و قرآن کریم و بررسی سیر تطورات آن میسر می‌شود. دومی...

زبان همانند دیگر پدیده های انسانی با گذر زمان در معرض تغییر قرار می گیرد. از میان اجزاء گوناگون زبان، واژه ها بیش از دیگر اجزاء آن از نظر دلالت معنایی، دستخوش تغییر می شوند. در تفسیر آیات قرآن توجه مفسّر به این تغییرات می تواند معانی و مفاهیم درست تری از آیات، فراروی مخاطبان قرار دهد. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و تطبیق آراء تفسیری شیخ طوسی و ابن عطیه به تحلیل نقش انواع تغییر در دلالت کلمه ...

بررسی نقش علم اسباب نزول در تفسیر آیات وحی و بهره وری از تفسیر آیه در جهت ارزیابی و نقد سبب نزول است. شکل روایتی اسباب نزول، کثرت اسباب نزول رسیده از طریق اهل سنّت، تأثیر پذیری از اسرائیلیّات، تسامح و تساهل در برابر اسرائیلیّات و مسأله دار بودن راویان، اهمیّت نقد اسباب نزول و شناخت ملاکهای آن را دو چندان می سازد. از سوی دیگر، افزون بر ضعف های سندی، روایات اسباب نزول به لحاظ دلالت و محتوا با ضعفهای ...

«تدبّر» از جمله مفاهیم کلیدی در قرآن کریم به شمار می آید که با استناد به آیه 29 سوره ص  به عنوان هدف نزول قرآن کریم معرفی شده است. اگرچه مفهوم مذکور تنها در چهار آیه در قرآن کریم به کار رفته، ولی به دلیل جایگاه و پردازش هایی که در سه دهه اخیر درباره آن صورت پذیرفته است، خوانش های گوناگونی در فضای علمی عصر حاضر نسبت به آن بوجود آمده است. آنچه به ابهام واژه تدبّر در پژوهش های امروزین می افزاید، عدم...

با چینش آیات مربوط به «عفاف» و «حجاب» بر اساس روایات معتبر ترتیب نزول سور، روش قرآن در نهادینه سازی حجاب و عفاف در جامعه ی عصر نزول کشف می شود. قرآن کریم در اولین مراحل تعلیم خود در سوره های مکی به ایجاد نوعی بینش و معرفت بنیادی درباره ی این دو مفهوم و سپس به فرهنگ سازی به صورت گسترده و مستمر در نهادینه سازی حجاب و عفاف پرداخته است. پس از آن در سال های نزول قرآن در مدینه و هنگامی که افکار عمومی...