در اساطیر ایرانی اهریمن و ضحاک از جهات گوناگون با هم قابل مقایسه هستند. مهمترین جنبه­ای که این دو را بیشتر به یکدیگر شبیه می­کند، کالبد «مار» است. مار اولین و مهمترین کالبد اهریمن و ضحاک است. به علاوه، «گرگ» نیز در وجود و نام ضحاک تبلور یافته است. نام ضحاک (aži.dahāka) به دلایل متعدد «مارـ گرگ» یا «مار گرگسان» معنی می­دهد. dahāka به معنی «گرگ» و از ریشه هندواروپایی dhau به معنی «خفه کردن» است. ...

شاهنامه فردوسی، نامورنامه ای پرافتخار از نقش آفرینی زنان و مردانی است که به دست توانای حکیم طوس، به صورت اشعاری بی نظیر خلق شده است. حضور زن در شاهنامه فردوسی از جایگاه ویژه و برجسته ای برخوردار می باشد و در همین راستا، هنرمندان در نگاره های متعلق به این شاهکار عظیم و پر افتخار، نظر خاص خود را به زن مبذول داشته و نگاره هایی را به حضور زنان اختصاص داده اند. این رساله با رویکردی ادبی و زیبایی ش...

نمودهای اسلامی و عرفانی در نگارگری های بسیاری دیده می شوند که یکی از برترین و بهترین نمونه های این نمودها،  معراج حضرت محمد (ص) است. این مقاله، به بخشی از عناصر تأثیرگذار مفاهیم عرفان اسلامی بر نگارگری  های معراج می پردازد؛ هدف اصلی این پژوهش، بررسی جنبه های بَصَری به کار رفته در نگاره های معراج، با توجه به مفاهیم و نمودهای اسلامی و عرفانی است. و در این پژوهش به پرسش هایی مانند، نسبت میان ادبیات ...

سنگ نگاره های ساسانی که تعدادشان نزدیک به سی می رسد، اهمیت بسزایی در شناخت سیر هنر تصویری ایران دارند. هدف این پژوهش،گسترش مطالعات بصری، با غور در این آثار و با تأکید بر سنگ نگارة اردشیر بابکان در نقش رستم می باشد. مقاله حاضر به روش توصیفی-تحلیلی و شیوه کتابخانه ای و میدانی صورت پذیرفته است. ابتدا عناصر مشهود سنگ نگاره مورد مطالعه قرار گرفته، سپس با تجزیه و تحلیل بصری؛ به بررسی ساختار و ترکیب ب...

ساختارگرایی کوششی برای کاربرد نظریة زبانی در زمینة موضوعات و فعالیت‌های غیرزبانی است. یکی از جنبه‌های موفقیت ساختارگرایانْ روایت‌شناسی یا بررسی روایت ‌است. این گروه از ساختارگرایان با بررسی عناصر روایت و قوانین ترکیب آن توانستند ساختار حاکم بر اشکال روایی را واکاوی کنند.در این مقاله یکی از روایت‌های اساطیری شاهنامه، ضحاک ماردوش، براساس نظریة کلود برمون، روایت‌شناس ساختارگرای فرانسوی، بر...

پژوهش حاضر با هدف بررسی وجوه تعامل فرم و محتوا در نگارگری دوره صفوی و با تکیه بر «هفت اورنگ» جامی انجام پذیرفت. لزوم مطالعه بیشتر بر روی شاهکار مربوط به نسخه (973-964ه.ق.) و تلاش در بکارگیری قواعد بصری آن در هنر معاصر، ضرورت انجام این پژوهش را توجیه می نمود. نتایج پایان نامه حاضر که به روش توصیفی- تحلیلی انجام پذیرفته نشان می دهد که ساختار فرم و محتوا در این اثر قابل تفکیک از یکدیگر نمی باشد. ب...

در آخرین صفحه های نسخه چاپ سنگی خمسه نظامی- که از سال 1264 هـ. ق به جا مانده است و در کتابخانه ملّی تهران نگهداری می شود- نگاره ای تحسین شدنی از میرزا علی قلی خویی، استاد چاپ سنگی دوره ناصری، وجود دارد. این نگاره که «چاپخانه» نام دارد، مراحل آماده کردن کتاب را از ابتدا تا آخرین مرحله که چاپ سنگی آن است، به طور مفصّل نشان می دهد. این نگاره، از نظر ساختار بصری، بیان محتوایی و ترکیب بندی خطی، به نگا...

چکیده عبدالصمد، از نقاشان فعال دربار صفوی، در جوانی به دعوت حاکم زمان به هند رهسپار شد تا پایه گذار مکتبی از نقاشی باشد که با اصول نقاشی ایرانی آغاز شد.در این پژوهش سعی شده است به معرفی نگاره های نگارگر در فاصله زمانی 1535م./921ه. تا حدود 1600م./986ه.پرداخته شود.در این زمان عبدالصمد در نگارخانه سلطنتی سه پادشاه با سه نوع اعتقاد مشغول به کار است: شاه طهماسبِ شیعه؛ همایون شاهِ سنی مذهب و اکبرشاه با...