هدف: هدف از این مقاله، بررسی نسبت آموزۀ قیاس ناپذیری کوهن با دیدگاه واقع گرایی در علم بود. روش: روش نیل به هدف ترسیم شده در این مقاله، عبارت از بررسی روایت های فرگه و کریپکی- پاتنم از نظریۀ ارجاع گرایی و نیز تبیین تعبیرهای آموزۀ قیاس ناپذیری کوهن است. همچنین مناقشۀ کوهن و ذات گرایان مطرح و تحلیل می شود. یافته ها: مطابق بررسی ها و استدلال های ارائه شده در این مقاله، آموزۀ قیاس ناپذیری کوهن در خص...

سنجش ناپذیری مفهومی است که با کسانی چون تامس کوهن و پل فایرابند وارد ادبیاتِ فلسفه ی علم معاصر شد. در این میان تعابیر کوهن از این مفهوم از اهمیت بیشتری برخوردارند. بحث در باب این موضوع، با مباحث معناشناسی و روش-شناسی پیوند دارد، و مبحثی چون امکان ترجمه میان زبان ها را پیش می کشد. مروری بر آثار کوهن نشان می دهد که او طی چند دهه تعابیر متفاوتی از مفهوم سنجش ناپذیری میان نظریه های علمی را ارائه داد...

«لوگوس» (logos) درازنای تاریخ در فرهنگها و مکتبهای فلسفی و برخی از دینها از اهمیت بسیاری برخوردار بوده است. این مفهوم در فلسفه ی یونان باستان، یهودیت و مسیحیت به گونه ای برجسته به چشم می خورد. در مسیحیت، عیسی(ع) با «لوگوس» یکی گرفته شده، از سوی دیگر، در اسلام (در قرآن) نیز عیسی کلمه ی خداوند نامیده شده است. این مسأله همواره در روابط مسیحیان و مسلمانان به ویژه در مجادله های کلامی مناقشه برانگیز ...

شناخت و روند شکل­گیری شناخت همواره از جمله مباحث حوزه های مختلف علوم بوده و امروزه نیز علوم جدید تأثیر وافری بر روی نحوة مطالعات آن گذاشته است. افراد صاحب­نظر مختلفی از حوزه های گوناگون نیز بر روی آن مطالعه نموده­اند. در این میان شناخت شناسی تکاملی در صدد است تا فرایند شکل­گیری شناخت را با الگوسازی از نظریة تکامل توضیح دهد. در مقالة حاضر نیز تلاش شده است تا نگاه تکاملی و به ویژه زیست تکاملی به ...

به‌ تعبیر «کارل‌ پوپر» مسأله‌ شناخت‌ از زمان‌ دکارت‌ به‌ این‌ طرف، سمت‌ و سویی‌ «ذهنی» یافته‌ و لذا مشاهده‌ می‌شود که‌ «واقع‌گرایی‌» در ژرفای‌ باتلاق‌ مقدمات‌ ذهنی‌ ـ روانی‌گرفتار شده‌ و اشتباهی‌ بزرگ‌ در حوزه‌ معرفت‌ رخ‌ نموده‌ که‌ نتیجه‌ آن‌ اتکای بیش‌ از حد به‌ مقوله‌ای‌ ذهنی‌ به‌ عنوان‌ «عقل‌ متعارف‌» است. پوپر برآن‌ بود که‌‌ با رجوع‌ به‌ سنن‌ مکتب‌ ارسطویی‌ می‌توان به‌ نگرشی‌ واقع‌بینانه‌ ...

شناخت و روند شکل­گیری شناخت همواره از جمله مباحث حوزه‌های مختلف علوم بوده و امروزه نیز علوم جدید تأثیر وافری بر روی نحوة مطالعات آن گذاشته است. افراد صاحب­نظر مختلفی از حوزه‌های گوناگون نیز بر روی آن مطالعه نموده­اند. در این میان شناخت‌شناسی تکاملی در صدد است تا فرایند شکل­گیری شناخت را با الگوسازی از نظریة تکامل توضیح دهد. در مقالة حاضر نیز تلاش شده است تا نگاه تکاملی و به ویژه زیست تکاملی به ...

متن حاضر سخنرانى کوتاهى از ایمره لاکاتوش دانشمند برجسته منطق، فلسفه علم و فلسفه ریاضى در رادیو است که ایراد شده است. لاکاتوش در سال 1922 در مجارستان به دنیا آمد، در سال 1994 از دانشگاه بروسن فارغ التحصیل شد. در سال 1945 به ترجمه مهمترین آثار ریاضى پرداخت و ترجمه اثر بزرگ پولیا[1] «چگونه باید حل کرد» را به پایان رساند. در سال 1956 که شورش طرفداران تیتو در مجارستان به وسیله ارتش شوروى سرکوب شد، ل...

مفهوم «عقلانیت» از مفاهیم محوری و پرکاربرد در بسیاری از نظریه‌های مطرح در علوم اجتماعی به طور کلی، و علم اقتصاد به طور خاص است. اهمیت منطقی و روش‌شناختی این مفهوم از یک طرف و منازعات و مباحثات بسیار بر سر تعریف و جایگاه آن از طرف دیگر، دانشمندان و نظریه-پردازان زیادی را بر آن داشته است تا بخشی از فعالیت‌های تحقیقاتی خود را به این موضوع اختصاص دهند. حوزۀ بررسی و کاوش این مقاله دربارۀ مفهوم عقلان...

تامس کوهن نظریه ای موسوم به نظریه پارادایم های علمی ارائه می کند که، برخلاف اسلاف پوزیتیویست و نگتیویست خود، به نحو جدّی و تعیین کننده ای برخاسته و مأخوذ از عمل عالمان در تاریخ علم است. در این مقاله کوشیده ام سه کار انجام دهم. اوّل اینکه نشان داده ام چگونه کوهن در مطالعه تاریخ علم دچار نوعی تغییر گشتالتی می شود. دوّم اینکه نگرش گشتالتی را تشریح کرده نشان داده ام چگونه این نگرش نقش مهمی در نظریه کو...