یکی از زمینه‌ها در پژوهش‌های ادبیبررسی پیوند هنر و ادبیات و دادوستدهایی است که از دیرباز میان این دو در جریان بوده است. از جلوه‌‌های آمیختگی ادبیات و هنر که به ‌درستی توجه پژوهش‌های پیشین را جلب نکرده آن است که عارفان ایرانی و عرب، در تألیفات منظوم و منثور خود، توسلات شگفت‌انگیزی به هنر‌های نمایشی عروسکی داشته‌اند. این پژوهش با دقت نظر در رویکرد هنرمندانة عارفان به نمایش عروسکی، به‌ویژه نمایش س...

از آنجا که قرآن و احادیث نبوی دو خاستگاه اصیل معارف عرفان اسلامی هستند، اهل طریقت برای دست­یافتن به مطالب بلند، در باطن آن‌ها غور کرده­اند و افزون بر آن دو، با تأمل در احادیث قدسی منقول از نبی اکرم (ص) به معارف والایی دست یافته‌اند. یکی از آن احادیث، حدیث قدسی قبا است. در متون عرفانی به روایت از پیامبر روایت شده است: «اولیائی تحت قبائی لایعرفهم غیری.» از آن رهگذر که نسبت­دادن حدیث به پیامبر (ص)...

حمزۃ­ بن علی ملک اسفراینی (784 – 866 ه.ق) مشهور به شیخ آذری شاعریست عارف که به واسطه آثار منظومش وی را بیشتر در سلک شاعران قرار داده­اند، امّا او صاحب تألیف ارزشمندی منثور با عنوان جواهرالاسرار در حوزه عرفان نیز می­باشد. این مقاله به منظور یافتن سرچشمه­های فکری عرفانی آذری به بررسی محتوایی این اثر عرفانی پرداخته، که نهایتاً قرآن و منابع حدیثی؛ بسیاری از منابع مکتوب متقدّم عرفان و تصوّف؛ مکتب ابن‌عر...

یکی از داستان‌های مشهور شاهنامه رفتن رستم به مازندران برای رهایی کاووس و سپاهیانش است که با کشته‌شدن دیو سپید، رهایی کاووس از بند او و واگذاری مازندران به اولاد پایان می‌یابد. این داستان، که به «هفت‌خان رستم» نیز اشتهار دارد، نفوذ بسیاری در شماری از منظومه‌های پهلوانی، طومارهای نقالی و روایت‌های شفاهی/مردمی شاهنامه داشته است. اثرپذیری این دسته آثار از روایت نبرد رستم با دیوان مازندران به دوگونه...

سبک در اصطلاح ادبی، بررسی ویژگی¬های مشترک و مکرّر در آثار شاعر یا نویسندۀ دوره¬ای خاص است. یک اثر ادبی را از جهات گوناگون می¬¬توان مورد بررسی سبک¬شناسی قرار داد. بیشترین پژوهش¬ها در سبک¬شناسی به بازشناسی سبک زبانی، ادبی و فکری مؤلّف اختصاص دارد. این پژوهش بر آن است تا به صورت تحلیلی-توصیفی به بررسی سبک کتاب عبهرالعاشقین روزبهان بقلی، به عنوان یکی از مهم¬ترین متون منثور عرفانی در قرن ششم، بپردازد ...

اسرارالتوحید از کتاب‌های منثور عرفانی است که ساختارهای مختلف تشبیهی در آن دیده می‌‌شود. تشبیه در این اثر، بیشتر به‌صورت فشرده است. این تشبیهات که اغلب از نوع تصاویر عمقی است، مشابهت‌‌های فراوانی با تصاویر کلاسیک دارد. علاوه بر بررسی ماهیت تصاویر تشبیهی اسرارالتوحید، تأمل بر کارکرد تشبیه و نقش آن در بیان مضامین و مفاهیم عرفانی، از دیگر اهداف مقالۀ پیش روست. در این بررسی، می‌‌توان دریافت کارکرد ت...

پیشوایان دینی و از جمله برخی عارفان روشن بین و صاحب بصیرت در ادب فارسی، با تکیه بر آموزه های دین و به مصداق شعار «الطّرق الی الله بعدد نفوس الخلایق» و بر مبنای شریعت «سمحه و سهله» اختلاف بین امت ها و مذاهب را امری طبیعی و جایز شمرده اند و کوشیده اند آرمان شهری جهانی بنیان نهند که همه ی افراد با هر باور و اعتقادی، بتوانند با یکدیگر در کمال صلح و آرامش زندگی کنند. به رسمیّت شناختن اختلافات که از بی...

چکیده : کشف المحجوب و ترجمه رساله قشیریه ، هر دو از امّهات متون تعلیمی منثور فارسی اند ،که بسیاری از مفاهیم بنیادین تصوّف و شخصیّت های برجسته را تحلیل و معرفی کرده اند. در پایان نامه ی حاضر به طور اجمالی به متون تعلیمی عرفانی و پیدایش عرفان و تصوّف در جامعه ی اسلامی و قرن پنجم،شناخت زندگی و طرز فکر،روش و آثار هجویری و قشیری اشاره شده است. در این تحقیق به طور دقیق به شناخت آراء و نظریات هجویری و ...

فهم و تحلیل بطون متون عرفانی و زبان خاص عرفا همواره از اهداف پژوهشگران ساحت عرفان است. گرچه نظریاتی برای تحلیل متون طرح ریزی شده است و بسیاری از آثار بر اساس آن الگوها بررسی و تحلیل شده است لیکن به کارگیری نظریات تحلیل متون ادبی برای تحلیل زبان عرفا همیشه مقرون به صواب نبوده است و گاه به نتایجی منجر می شود که با روح عرفان اسلامی ناسازگار است. یکی از علل این ناسازگاری نتایج تحلیل این است که این ...

احوال عرفانی یکی از مباحث مهم عرفان و تصوّف اسلامی به شمار می آید. سالک در سیر استکمالی خود باید درون را تزکیه و صافی کند تا آماده و شایستة دریافت احوال شود. علاوه بر جایگاه والایی که یقین در قرآن کریم دارد، عرفا نیز به عنوان یکی از احوال عرفانی، اهمیت زیادی برای آن قایل شده و آن را اصل و ریشة همة احوال عرفانی دانسته اند. بیشتر نویسندگان و شاعران به موضوع یقین توجه نشان داده و ابعاد گوناگون آن ر...