عبدالسمیع بن محمدعلی یزدی از عالمان، فقیهان و شاعران قرن سیزدهم قمری است که همانند شمار کثیری از ایرانیان خدمات ارزنده­ای به زبان و ادبیات عربی ارائه نموده است. تاکنون جز در چند کتاب تراجم، نامی از این شخصیت بزرگ ایرانی برده نشده و در گذر زمان رنگ فراموشی به خود گرفته است. بیشتر آثار وی به زبان عربی و در موضوع نحو عربی است. یکی از مهمترین نوشته­های وی منظومة نحوی «العروة الوثقی» است که در یکصد ...

مولی‏غلامرضا آرانی از علمای بنام کاشان در قرن سیزدهم هجری است که در علوم اسلامی (فقه، اصول، ادبیات و حدیث) تبحّر داشته و آثار ارزنده‏ای از خود به جای گذاشته است. آرانی در خانواده‏ای علمی و مذهبی به سال 1192 قمری در آران متولد شد و مقدمات تحصیلی را در آران گذراند. وی برای تکمیل تحصیلات به عتبات عراق مشرّف شد و در محضر عالمان بزرگی همچون سیدعلی طباطبایی و سید محمّدطباطبایی و ملااحمد نراقی علوم نقلی...

علم کلام در همه ادوار و نزد همه متفکران بر پایه ایمان استوار بوده است اگر چه برخی از متکلمین تفکیک عقل و ایمان راشرط لازم تحقق این علم دانسته اند اما ابتنای آن بر جوهر ایمان هرگز مانعی بر سر راه استدلالی بودن آن بشمار نرفته است در سنت مسیحی و از اواخر قرن سیزدهم جدایی میان عقل و ایمان شکل آشکاری به خود گرفت اکام همانند برخی از متفکران آن دوران نتوانست مرزهای مشترک عقل و ایمان و یا استدلال و بره...

میرزا ابوالقاسم شیرازی متخلّص به «فرهنگ»، خوشنویس و شاعر قرن سیزدهم ه. ق، فرزند وصال شیرازی است. وی آثار ارزنده‌ای را چون دیوان شعر، فرهنگِ فرهنگ، رساله طب‌البله، شرح حدائق‌السحر و شرح و ترجمه کتاب بارع از خود به یادگار گذاشته است. یکی از ارزنده‌ترین آثار او فرهنگ لغتی با نام فرهنگِ فرهنگ است که به صورت نسخه خطی و به خط مؤلف در کتابخانه ملی نگهداری می‌شود و تصحیح و تحشیه آن حاصل پایان‌نامه کارشناس...

«حق الیقین» یکی از معروف‏ترین آثار استرآبادی(متوفی 1316) است که علاوه بر مباحث اصول دین، مشتمل بر مطالب اخلاقی است و آن را در زمره ادبیات عرفانی دوره قاجار نیز آورده‏اند. اهمیت «حق الیقین» به عنوان نسخه خطی به جهت آن است که تنها یک نسخۀ منحصر به فرد از آن در دست است. امید است این پژوهش، راهگشای پژوهش‌های دیگر درباره این نویسنده باشد که علاوه بر علوّ مقام دینی از بزرگان اهل معنا و عرصه ع...

فروغی بسطامی از شاعران قرن سیزدهم هجری است و در هنر غزل سرایی در صف بزرگ‌ترین غزل سرایان عصر قاجار محسوب می‌شود. وی مدتی از عمر خود را به مدح شاهزادگان قاجاری گذرانید و سپس شاعر دربار ناصرالدین شاه شد. استغراق در آثار و احوال عارفانی چون بایزید بسطامی و منصور حلّاج، سبب تغییر احوال او و اختیار زندگی درویشی شد. فروغی شاعر دورۀ بازگشت ادبی است و نقش مهمی در احیای سنت شاعری استادان پیشین دارد. اصل ...

مورخان ایرانی به تبعیت از روایت های عینی عطاملک جوینی در تاریخ جهانگشا، نابودی کامل جامعه شیعه اسماعیلی با مرکزیت الموت را در جریان حمله مغولان در قرن سیزدهم میلادی/ هفتم هجری که جهان اسلام را به ویرانی کشید، ثبت کرده اند. در حالی که تحقیقات جدید نشان می دهند اسماعیلیان پس از حمله مغول، هم چنان به حیات خود ادامه دادند ولی فعالیت های دایمی آنها در جنوب دریای خزر ناچیز شمرده شده است. تناقض و اغرا...

سید محمدباقر شفتی گیلانی، از عالمان قرن سیزدهم و معاصر فتح علی شاه و محمدشاه قاجار، موفق شد در برهۀ کوتاهی در شهر اصفهان حکومت غیررسمی شرعی پدید آورد. تصرف در وجوهات شرعی قدرت اقتصادی قابل ملاحظه ای برای شفتی به ارمغان آورده بود و این عامل باعث نگرانی حکومت مرکزی شده بود. مستمسک شفتی در این کنش سیاسی، به تأسی از استادش وحید بهبهانی، اعتقاد وی به نظریۀ نیابت عامۀ فقیه از امام غایب بود؛ بر اساس ا...

نسخه های خطی به عنوان منابع اصلی و مهم برای پژوهش درباره علوم انسانی به ویژه تاریخ ،ادبیات ،علوم دینی ، فلسفه نجوم ودیگر دانشها ،اهمیت ویژه ای دارند و حفظ و مرمت این آثار قدیمی از اهمیت شایانی برخوردار است. این تحقیق به تصحیح نسخه ای خطی با نام صفوه التفاسیر نوشته محقق کبیر و مفسر شهیر مرحوم سیدعبدالله شبر از اعلام قرن سیزدهم هجری پرداخته است. چراکه تفسیر وجیز و وسیط علامه شبر به چاپ رسیده و د...

رساله حاضر ساخت آوایی و صرفی فارسی معیار و فارسی قوچانی را مورد مقایسه قرار داده است . شهرستان قوچان یکی از شهرهای شمال شرقی استان خراسان است . اولین بار در زمان فتحعلی شاه قاجار از "قوچان" نام برده شده است که منظور قوچان قدیم (در سه فرسخی قوچان فعلی) است که در اوائل قرن سیزدهم هجری قمری در اثر زلزله از بین رفته و اکنون به صورت یک آبادی به نام "شهرکهنه" باقی مانده است . گویش فارسی شهرکهنه اصیل ...