از مسائلی که در حوزۀ ویرایش نسخ خطی جای تحقیق دارد نگاه قدما به اختلاف نسخه‌های متون فارسی است، مبحثی که کمتر به آن پرداخته شده است و پرسش‌های بی‌شماری دربارۀ آن بی‌پاسخ مانده‌اند؛ پاسخ‌هایی که بخشی از فرهنگ مغفول‌ماندۀ ما را نشان می‌دهند و چه بسا در تصحیح انتقادی امروز به کار آیند. ما در اینجا مواضع انتقادی جامی دربارۀ اختلاف نسخ لمعات عراقی و بازتاب این تفاوت‌ها را در شرحی که بر آن ن...

     گفتار حاضر به معرفی انتقادی احوال و آثار علی بن طیفور بسطامی ـ دانشور، مترجم و مؤلف ایرانی مقیم هند ـ در سدة یازدهم هجری قمری می‌پردازد. این چهرة شاخص فرهنگی خراسان در هند، با وجود تالیف و ترجمة آثار متعدد در حوزه‌های علوم دینی، ادبی و زبانی در منابع فارسی چندان مورد توجه قرار نگرفته، آنچه در این منابع دربارة معرفی احوال و نوشته‌های وی آمده، اندک و غالبا پراکنده و مشتّت و گاه متناقض است. در...

نسخه‌های قدیمی جزئی از آثار و هویت ملی هر قوم و ملت به‌شمار می‌رود. خوشبختانه برخی از این آثار در جمهوری تاجیکستان تا امروز محفوظ مانده‌اند. یکی از مهم‌ترین مراکز نسخ خطی تاجیکستان شعبۀ دست‌خط‌های شرق کتابخانۀ ملی «ابوالقاسم فردوسی جمهوری تاجیکستان» است که به‌مدد گروهی از دانشمندان معتبر ازجمله استاد صدرالدین عینی، باباجان غفوراف، عبدالغنی میرزایف و... تأسیس شده است. شایان ذکر است که در سال ۱۹۵...

مقدمه ای جامع دربار? زندگانی و آثار و افکار و سبک جام جم اوحدی نوشته شد. جام جم با استفاده از پنج نسخ? خطی و یک نسخ? چاپی به شیو? انتقادی و با اساس قرار دادن اصح نسخ تصحیح شد و از سایر دستنویسها به عنوان نسخه بدل استفاده شد. پس از متن، پیوستی شامل ابیات برافزوده و مشکوک نسخ? اقدم مندرج گردید. تعلیقاتی روشنگر دربار? واژگان و ترکیبات دشوار و اعلام کمتر شناخته شد? متن د ر انتهای رساله آورده شد.

کم توجهی به ادبیات دوره های قاجاریّه و زندیّه سبب شده تا بسیاری از آثار برجای مانده از این دوره به طور کامل بررسی و شناخته نشوند. از جمله این آثار دیوان مینای شیرازی است که کاتب این نسخه و نیز فهرست نویسان نسخ خطی (دنا) و (فنخا) آن را متعلّق به مینای اصفهانی دانسته­اند ولی با توجّه به شواهد و قراین موجود در متن دیوان، این اثر متعلّق به سلطان علی خان مینای شیرازی شاعر قرن سیزدهم و دوره بازگشت است. در...

نگارندگان، در مقالۀ حاضر، پس از مقدمه‌اى کوتاه‏ در شرح زندگى و آثار قاضی نظام‌الدین اصفهانی، شاعر ذولسانین اصفهانی در قرن هفتم هجرى، قصیدۀ نونیۀ او در ستایش امام علی(ع) را با استناد به دست‏نویس‏‌های ‏آثارِ او، گزارده و بر اساس سنت تصحیح نسخ خطی، به بررسی اختلاف نسخ و سپس، تحلیل ساختار قصیده و شرح و ترجمه یکایک ابیات آن پرداخته‌اند. از مهم‌ترین نتایج این پژوهش، که با روش توصیفی ـ تحلیل...

چکیده رنگدانه زرین یکی از متداولترین رنگدانه های مورد استفاده در تزیینات نسخ خطی ایران است و در رسالات متعدد کتاب آرایی مطالب زیادی در مورد تهیه رنگ طلایی و انواع تزیینات آن، وجود دارد .شناسایی رنگدانه های زرین که در نسخ خطی از تنوع زمینه رنگی برخوردارند به لحاظ احتمال وجود ناخالصی های گوناگون از دیدگاه آسیب شناسی دارای اهمیت بوده است و مارا بر این داشت که این رنگدانه ها را با آزمایشهای مختلف...

نسخه های اصل، یکی از موثق ترین و مستندترین منابع اولیه در پژوهش های تاریخی است.هرگونه خدشه در اصالت این منابع، مسیر پژوهش ها را به انحراف می کشاند.احراز اعتبار، و تشخیص اولیه یا ثانویه بودن این منابع، نخستین شرط تحقیقات پژوهشی است.دست یابی به روش های شناسایی اعتبار نسخه های اصلِ وابسته به تاریخ، هدف این نوشتار است.بهره برداری از اطلاعات مآخذ(منابع و مطالعات)، به عنوان یکی از روش های تشخیص اصالت ...

چکیده از مهم ترین مباحث مطرح در حوزه علوم قرآنی، نسخ است که در بسیاری از روایات، اِشراف بر جوانب آن، از جمله ویژگی های مفسران قرآن به‏شمار آمده است. از سویی، قرآن پژوهان، این پدیده را بر سه قسم، شامل نسخ حکم و بقای تلاوت، نسخ حکم و تلاوت، و نسخ حکم بدون تلاوت تقسیم کرده و از این میان، تحقق یافتن مورد اول را بیشتر مفسران و پژوهشگران در حوزه علوم قرآن پذیرفته اند؛ اما بر سر دو قسم دیگر، ا...