دیوان رسالت، تنظیم کننده اسناد و مدارک دولتی و مسئول روابط دیپلماتیک مملکت خوارزم با سایر دول و از جمله دیوان‌های مهم دوره خوارزمشاهیان بود که رؤسای آن از بین دبیران و دانشمندان برجسته انتخاب می‌شدند. نامه‌ها و منشأت دبیران و رؤسای دیوان رسالت شامل: نامه‌های دیوانی، منشور، فتح‌نامه و سوگندنامه بود. از میان رؤسای مهم دیوانی می‌توان به رشید‌الدین وطواط اشاره کرد که علاوه بر انجام وظیفه در این سمت...

ایرانیان مسلمان با پی‌‌‌‌ریزی تمدن ایرانی-اسلامی و انتقال آن به شبه‌‌قاره هند نقش مؤثری در پیشرفت‌‌های تمدنی ایفا کردند. نخبگان ایرانی که با توجه به عوامل دافعۀ‌‌‌‌ موجود در ایران و عوامل جاذبه‌‌آفرین در هندوستان به دربار گورکانیان مهاجرت کردند؛ به‌‌دلیل شایستگی‌‌‌‌های فراوان خود توانستند منشأ خدمات مؤثری در حوزه‌‌های مختلف تمدنی شوند. یکی از این نخبگان، امیر فتح‌‌الله شیرازی است که با درایت و ...

به دنبال ورود صنعت چاپ به کشور و انتشار نخستین روزنامه های ایرانی توسط دربار قاجار و رشد و تحول آن ، نوع ادبی تازه­ای به نثر فارسی راه یافت که نوع روزنامه نگاری نام داشت. از آن­جا که در این زمان، هنوز زبان روزنامه­نگاری در کشور جا نیفتاده بود، از شیوة متکلف منشیانه، یعنی همان شیوة نگارش رایج مکاتبات درباری برای نوشتن مقاله­های روزنامه استفاده شد. این زبان دشوار نه مورد فهم و پسند عامة مردم بود ...

بررسی فعالیت‌های اتباع و سفرای دولت‌های اروپایی در ایران از جمله موضوعات قابل توجه در دورۀ صفوی است. در میان فرستادگان مذکور، «پدر ژان تاده»، سفیر اعزامی دربار واتیکان که در سال 1607م / 1016ق مقارن سلطنت شاه عباس اول همراه شماری از کشیشان کرملیت وارد اصفهان شد، یکی از مشهورترین آنهاست. حضور 19 سالۀ این کشیش اسپانیایی تباردر ایران و همچنین انتخاب وی به‌عنوان فرستادۀ ویژه شاه عباس به دربار روسیۀ ...

هم زمان با تشکیل دولت شیعی مذهبِ صفوی در آغاز قرن دهم هجری، اوزبکانِ دشت قبچاق نیزصفحات شمالی قلمرو تیموریان در ماوراءالنهر و خوارزم را تصرف کرده، در هر دو منطقه، به ترتیب دو خاندان شیبانی و عربشاهی زمام امور را در دست گرفتند.  در ابتدای امر، علاوه بر اختلاف مذهبی، ادعای مالکیت اوزبکان نسبت به خراسان، عامل اصلی تصادم و درگیری آن‌ها با صفویان شد. اگر چه خاندان شیبانی این روابط خصمانه را تا زمان ان...

اذان به عنوان یکی از شاخص‎های فرهنگی اسلام،‌ در بردارند? مجموع? وسیعی از عناصر و اجزای فرهنگی و اجتماعی است. از این‌رو علاوه بر بررسی تاریخچه‎ای از چگونگی پیدایش و تداوم سنت اذان گویی باید به جنبه‎های دیگر آن بویژه حضور آن به مثابه یک شغل در زندگی روزان? مسلمانان نیز پرداخت. در این نوشتار، ‌ابتدا تاریخچه‎ای از ابداع و تشریع این سنت در اسلام ارائه می‎شود و سپس با رویکرد تاریخ اجتماعی، عناصر تشکی...

نقالی جزو پیشه هایی است که در ایران قدمتی دیرینه دارد. شماری از صاحبان این پیشه، در دربار شاهان فعالیت می کردند و با عناوینی نظیر سمرخوان، قصه خوان و نقال شناخته می شدند. در دربار شاهان قاجار، منصبی با عنوان نقال باشی وجود داشت. بعضی از نقالان درباری این عصر، ملقب به نقیب الممالک بوده اند. یکی از مشهورترین نقیب الممالک ها، نقال قصۀ امیرارسلان است. تا سال ها پس از انتشار مقدمۀ محمدجعفر محجوب بر ...

زهد و مضامین مربوط به آن در ادب فارسی و عربی همواره مورد توجه شاعران و نویسندگان بوده است. ابو العتاهیه شاعر برجسته عرب در این زمینه جزء پیشتازان است. در شعر فارسی نیز به تحقیق خاقانی در مسیر تکامل شعر زهد قرار دارد که قبل از او به تجربه بیشتر شاعران از جمله رودکی، کسایی، سنایی و ... در آمد و در نهایت سنایی آن را به اوج رسانید. وجود مضامین زهدآمیز مشترک باعث شد که شعر این دو شاعر مورد بررسی و م...