پژوهشگران دربارة مأخذ یا مآخذ فردوسی در نظم شاهنامه، نظرات گوناگونی را مطرح کرده‌اند. عدّه‌ای از آنها برآنند که فردوسی از منابع کتبی و شفاهی بهره برده است؛ افرادی تنها شاهنامة ابومنصوری را منبع فردوسی می‌دانند و عدّه‌ای فردوسی را وارث سنّت نقّالی و شفاهی گذشته قلمداد می‌کنند و اشاره به دهقان و موبدان زرتشتی در شاهنامه را نشانة ارتباط فردوسی با این گروه می‌دانند. با دقّت در شاهنامه، می‌توان به این...

چکیده عاشقانه­ ها بخشی جدایی ­ناپذیر از حماسه­ های ملّی ایران بشمار می­ روند. با توجّه به این­که حماسه­ هایِ پس از شاهنامه متأثّر از آن بوده­ اند، بسیاری از ویژگی­ های غنایی شاهنامه در آن­ ها یافت می­ شود. در این مقاله کوشش می­ شود با روی­کرد نظریّۀ بینامتنی‌نگری این ویژگی­ ها بررسی شود. بینامتنی­ ها به لفظی، موضوعی و محتوایی تقسیم می­ شود. این مقاله با روش توصیف و تحلیل محتوایی و کتاب­خانه ­ای، حما...

چکیده اسطوره روایتیست که به مردم در فهم جریان‌های معمول روانی و راه­های رشد انسان در مسیر زندگی کمک می­کند. رؤیا نیز پدیدۀ طبیعی و برون­فکنی خاصِّ ناخودآگاه است که در خودآگاه ظهور می­یابد. اسطوره و رؤیا دارای زبانیست که با شناخت نماد­ها به رمز و راز آن­ها پی‌خواهیم بُرد. بر مبنای این پژوهش، شاهنامۀ فردوسی در برگیرندۀ رؤیاهایی با سرشت جمعی- اسطوره­ایست که با زبانی نمادین شخصیّت­ِ رؤیابین را از رخ‌داد...

بررسی شگردهای بلاغی اثر ادبی از راه‌های کشف زیبایی‌های متن است. در مطالعات بلاغی سنتی غالباً با نگاهی جزءنگر تنها به تعیین بسامدها و توصیف آرایه‌ها و انواع آن‌هادر متون ادبی بسنده می‌شد. در مقابل، سبک‌شناسی بلاغی، رویکردی جدید در بررسی ویژگی‌های بلاغی متن است که تأثیر آرایه‌های ادبی را بر کیفیت پردازش موضوع با توجه به آن‌گونه (ژانر) خاص بررسی می‌کند. در این رویکرد، ما با مفاهیمی از حوزۀ نقد، زبا...

دیوان حافظ چنان با باورهای ملّی در پیوند است که می­توان گفت پس از شاهنامه هیچ اثری در حوزۀ ادب فارسی بیش از دیوان حافظ پرتوافکن روح ایرانی نبوده است. دیوان حافظ از لحاظ لفظ و معنی بی­بدیل، از حیث ادبی پرتوان و از نظر هنری بی­نظیر است. دیوان حافظ، قدرت خارق العادۀ حافظ را در بیان واقعیّت­های عصر خود نشان می­دهد. حافظ با دقّتی فراوان و دیدی موشکافانه مسائل عصر خویش را در می یابد و آن­ها را به گونه­ا...

شاهنامة حکیم ابوالقاسم فردوسی، با توجه به زمان و مکان نامحدودی که دارد حوادث متنوعی را ترسیم کرده است. در قبال این تنوّع حوادث، افراد زیادی با کنش و واکنش‌های انسانی متفاوت در این اثر، ایفای نقش می‌کنند؛ بنابراین شاهنامه، بستر مناسبی برای پژوهش محققانیست که علاقه‌مند تحقیقات بین ‌رشته‌ای از جمله ادبیّات و علم روان­شناسی شخصیّت­­ها هستند. فردوسی، در توصیف شخصیّت­های مهم شاهنامه، به‌گونه‌ای نشانه‌گذا...

دیوان حافظ چنان با باورهای ملّی در پیوند است که می­توان گفت پس از شاهنامه هیچ اثری در حوزۀ ادب فارسی بیش از دیوان حافظ پرتوافکن روح ایرانی نبوده است. دیوان حافظ از لحاظ لفظ و معنی بی­بدیل، از حیث ادبی پرتوان و از نظر هنری بی­نظیر است. دیوان حافظ، قدرت خارق‌العادۀ حافظ را در بیان واقعیّت­های عصر خود نشان می­دهد. حافظ با دقّتی فراوان و دیدی موشکافانه مسائل عصر خویش را در می‌یابد و آن­ها را به گونه­ا...

اساطیر و حماسه ارتباطی تنگاتنگ با هم دارند، از این‌رو برای شناخت آثار حماسی باید عناصر اسطوره‌ای را نیک شناخت. یکی از این عناصر اسطوره‌ای که رمز هستی است و با اساطیر آفرینش، پیوندی ناگسستنی دارد، اسطورة «آب» است. این عنصر که به عنوان یکی از عناصر متضاد چهارگانة جهان مادی در نزد اکثر ملل، مظهر جاودانگی و تداوم حیات است، دارای نقش اسطوره‌ای گشته است. در داستان کوراوغلو نقش اسطوره‌ای آب در کنار کو...

پس از فردوسی، اغلب شاعران، فارغ از محتوای آثارشان، در سطوح گوناگون، از شاهنامه تأثیر پذیرفته‌اند. محمدباقر صحبت لاری یکی از برجسته‌ترین شاعران دورۀ بازگشت ادبی است که در دیوان خویش به میزان چشم‌گیری از شاهنامۀ فردوسی تأثیر پذیرفته است. صحبت لاری با شاهنامۀ فردوسی آشنایی عمیقی داشته و تلمیحات نادر وی به نام‌ها و داستان‌های کمتر شناخته شدۀ شاهنامه و دیگر شخصیت‌های حماسی و منابع غیر از شاهنامه، گو...

نگاره های متعددی با موضوع معراج پیامبر اسلام (ص)، در نگارگری ایران خلق شده است؛ اما آثار تولیدشده با توجه به ویژگی های سبکی نگارگری ایران و متأثر از شرایط فکری زمانه و دیدگاه حامیان، ازنقطه نظر شیوه، کیفیت و روایت با یکدیگر متفاوت اند. در این زمینه، از دوره صفوی دو نگارۀ معروف و شاخص با ویژگی های منحصربه فرد و برجسته ، موجود است که عبارت اند از: نگارۀ معراج نسخۀ خمسه اثر سلطان محمد و نگارۀ معرا...