اصطلاح نمایه را نخستین بار رولان بارت فرانسوی در نیمۀ دوم سدۀ بیستم میلادی وارد حوزۀ روایت­شناسی کرد. از نگاه بارت ساختارگرا، نمایه یکی از انواع کارکردها در متن روایی است. این گونه، هرچند از نظر کنشی ضعیف است، برای تقویت فضا و رنگ و روانشناسی شخصیت­ها، واحد بسیار ضروری و تکمیلی روایت است. نمایه با این­که از دل ادبیات داستانی مدرن غرب باز نموده شده، در ادبیات کلاسیک فارسی نیز وجود داشته است. نما...

ریخت شناسی، رویکردی نوین و ساختارگرا در مطالعه ادبیات است و باید ولادیمیر پراپ، مردم شناس روس را، آغازگر این روش علمی دانست. استفاده از تمثیل به عنوان یک صنعت بلاغی و شیوة استدلالی، روشی اساسی در ادبیات عرفانی ایران است. این رویه که از دیرباز در ادبیات ایران متداول بود از اشعار سنایی آغاز شده است. بررسی تمثیل‌های عرفانی از دید «ریخت شناسی» امکان تحلیل جامع ادبی، اجتماعی و عرفانی آن‌ها را فراهم ...

هدف پژوهش حاضر نقد و تحلیل ویژگی‌های آوایی غزلی از سعدی با رویکردی ساختارگرایانه است. برای این منظور، در بخش نخست، نگاهی گذرا به نقد ساختارگرا و روش یاکوبسن و در بخش دوم، غزلی از سعدی بر پایه این روش نقد و تحلیل می‌شود. در این تحلیل، بررسی می‌شود آیا وزن، بحر، قافیه و ردیف انتخاب شده توسط شاعر، القاگر مفهوم و محتوای غزل هست یا خیر. پس از آن با این استدلال که واج‌ها به طرق مختلف می توانند در موس...

خانواده در ایران بر اثر مواجهه با مدرنیته دستخوش تحولات بنیادین شده است. ازجمله این تحولات، تغییر نوع رابطه فرد با این نهاد اجتماعی است. پژوهش حاضر می¬کوشد با تکیه بر سنت نظری هال و فیسک در خصوص بازنمایی رسانه‌ای و تلفیقی از ایده‌های جامعه‌شناختی درباره دگردیسی خانواده، با به کارگیری روش نشانه‌شناسی ساختارگرا، بازنمود وضعیت تعامل فرد و خانواده را در مجموعه شیدایی تحلیل کند. انتخاب مجموعه تلویزی...

تعریف مفاهیم کنش و ساختار ومیزان تأثیر‌گذاری هر یک از آنها بر تحولات اجتماعی، یکی از مضامین اصلی نظریات غالب جامعه‌شناسی مدرن است؛ به گونه‌ای که مرزبندی این نظریات براساس چگونگی نگرش هر یک از آنها به مفاهیم فوق شکل گرفته است. نظریات قائل به  کنش عاملین در رخدادهای اجتماعی، نقش ساختارها را نادیده گرفته و نظریات ساختارگرا، کنش‌گران را مؤثر در وقوع تحولات نمی‌دانند. در این میان نظریه "ساختاری شدن"...

در این مقاله به بررسی نقش رهبری در افزایش اثربخشی اقدامات مدیریت دانش پرداخته می‌شود و رابطه‌ی بین پنج سبک رهبری اصلی (خودمدیریتی، تحول‌آفرین، تعامل‌گرا، ملاحظه‌مدار و ساختارگرا) با دو مرحله‌ی اصلی از فرایند مدیریت دانش؛ یعنی، خلق دانش و تسهیم دانش بررسی می‌شود. روش تحقیق، توصیفی و از نوع هم‌بستگی است. قلمرو آماری آن نیز شامل950 نفر مدیران و کارشناسان شرکت پخش فراورده‌های نفتی ایران است که با ن...

قاله حاضر تلاشی است برای تحلیل روایت تعامل اخلاق قهرمانی و منطق زندگی روزمر? مدرن از منظر جامعه‌شناسی سینما. حوز? مورد مطالعه، آثار سینمایی مسعود کیمیایی است. برای صورت‌بندی نظریه‌ای دربار? تعامل دیالکتیکی پویایی‌های اجتماعی/ تاریخی و آفرینش هنری از آرای دو وینیو، لوکاچ و لونتال استفاده شده است. سپس با به‌کارگیری روش تحلیل روایتِ ساختارگرا و نشانه‌شناسی ساختاری آثار سینمایی کیمیایی مطالعه شده اس...

یکی از مهم ترین ویژگی های شعر متأخر ایران که به صورت خاصی در شعر دهه ی هفتاد ایران تجلی یافته مسأله ی ابهام در شعر و نسبت آن با زبان و مخاطب است. دراین متن کوشیده شده با ردیابی شعر بعد از نیما و حرکتی که از تصویرسازی به اهمیت دادن به زبانیت زبان کشیده شد دلایل این ابهام واکاوی شود. بسیاری از نظریه پردازان و منتقدان ادبی استدلال می کنند که ادبیات با نوعی ابهام در آمیخته به این معنا که زبان به هن...

اگر مانند برایان فی مفاهیم را به سه دسته تقسیم کنیم (دسته نخست: مفاهیمی که در تفکر از آنها استفاده می‌کنیم، دسته دوم: مفاهیمی که درباره آنها تفکر می‌کنیم، و دسته سوم: مفاهیمی که به کمک آنها فکر می‌کنیم) آن‌گاه «مخیله اجتماعی» در دسته سوم قرار خواهد گرفت. این مفهوم ناظر است بر عناصر ثابت فرهنگی یک ملت، که در طول تاریخ، همراه آنها است و در مواجهه با تحولات جدید بر آنها تأثیر می‌گذارد. رژی دبره «م...

هدف این مقاله بررسی تطبیقی دستور زبان داستان و ساختار پیرنگ در دو روایت از داستان «افشین و بودلف» در تاریخ بیهقی به قلم ابوالفضل بیهقی و فرج بعد الشدت اثر قاضی محسن تنوخی است. به نظر می‌رسد اگر چه از نظر گونۀ روایت و نقطۀ دید تفاوتی در ساختار دستور زبان دو روایت دیده نمی‌شود، اما در واکاوی و تحلیل ساختار دستور زبان دو روایت از دیدگاه علم روایت شناسیِ ساختارگراهمواره این نکتۀ جالب ذهن نگارنده را ...