هنگامی که از بیرونِ یک علم دربارهٴ ساختار و چارچوب کلی آن می اندیشیم و در باب مسائلی چون چیستی، موضوع، مبادی، مسائل، روش و غایت آن می پرسیم، در قلمرو فلسفهٴ آن علم قرار داریم. یکی از علومی که در زمین فرهنگ اسلامی رویید، عرفان عملی است. علم عرفان عملی از سلوک عرفانی سخن می گوید و عناصر، مراحل و موانع آن را برمی رسد. سرنوشت عرفان و صحت و سقم و تکامل آن در گرو تنقیح مباحث عرفان عملی است. تنوع و تفا...

از ابتدای اسلام دو رویکرد مشخص حدیثی و عرفانی به اخلاق وجود داشته است. مسئله مورد توجه این مقاله، مختصات رویکرد اهل عرفان به اخلاق و تفاوت آن با مختصات رویکرد محدثان به اخلاق است. تفاوت های این دو رویکرد عبارتند از: 1. هدف از اخلاقیات در رویکرد اول لذت های مادی بهشت است اما در رویکرد دوم هدف معرفت حق و تجلیات صفات اوست. 2. رعایت اخلاق در عرفان عملی برای تحقق سالک به اخلاق الله مطرح می شود. 3. د...

نوشتار حاضر، پاره ای از رهگشایی ها و فواید عرفان نظری را در مواجهه با علم حصولی و ادراکات شهودی برمی رسد. برای تبیین جایگاه عرفان نظری و کارایی آن در اعتبار سنجی علوم حصولی و رهیافت های شهودی، آشنایی با برخی قواعد و اصول عرفان نظری ضرورت دارد. بدین رو نوشتار حاضر، در نوزده پاره، برخی از این اصول و قواعد را به بحث و بررسی می گذارد و به اجمال آنها را معرفی و مستند می کند. جایگاه شناسی عرفان نظری ...

حق جویی و حق طلبییکی از نیازهای فطری بشر است که در مبحث عرفان به خوبی قابل انعکاس می-باشد. از این رو عرفان های نوظهور به نوعی در صدد بر آوردن این نیاز بوده و به هر زبان و ابزاری این را بیان می کنند. آنچه در اکثر این عرفان ها به چشم می خورد، مخالفت جدی آنها با عقلانیت، تعقل، فلسفه وشریعت و انسان مداری است، در مقابل گرایش به اموری مثل سحر و جادو، تخیل و اوهام، که قابل اندازه گیری و سنجش نیستند. ا...

رامایانا، کهن‌ترین حماسة هندی است که توسط والمیکی، به زبان سانسکریت، بین قرون 5 تا 3 ق.م. سروده شده و بعدها به صورت منظوم و منثور، به زبان فارسی، برگردانده شده است. گرچه در نگاه نخست، این داستان حماسی می نماید؛ ولی سرشار از آموزه‌های اخلاقی و مضامین عرفانی است. مفاهیم عرفان نظری شامل: وحدت وجود، تجلّی و انسان کامل در نسخه‌های چهارگانة رامایانا، به وفور یافت می‌شود که نیاز به بررسی و واکاوی دارد....

برای شناخت بهتر عرفان اسلامی باید تجربة عرفانی دقیق‌تر تحلیل گردد. تا کنون پژوهش‌هایی دربارة ماهیت عرفان اسلامی انجام گرفته است و هر کدام از دیدگاهی ویژه، تجربة عرفانی و در کل عرفان اسلامی را بررسی کرده‌اند. تقسیم عرفان اسلامی به گونه‌هایی چون عرفان عاشقانه و تصوف عابدانه، عرفان خراسانیان و بغدادیان و همین‌طور تجربة طریقی و تجربة عرفانی از جملة این دیدگاه‌ها است. هم‌چنین ماهیت تجربة عرفانی را ب...

ابوسعید ابوالخیر از عارفان مکتب خراسان است که اندیشه های این مکتب با اندیشه های هندی قرابتی فراوان دارد. سپهری نیز از شاعران بنام معاصر است که درباره شعر او، بویژه اندیشه های عرفانی اش سخنانی فراوان گفته شده است. برخی شعر او را دارای مبانی عرفان ایرانی اسلامی، برخی دارای مبانی عرفان هندی و شرقی و برخی تهی از عرفان دانسته اند.  گزینش واژگان مدخلی است بر طرز تفکر شاعران لذا پژوهنده یکی از راه های...

عرفان وحیانی یا شیعی و اهل بیتی مجموعۀ معارف انفسی - باطنی است که از نصوص دینی یا از کتاب و سنت بر اساس منطق اجتهادی، کشف و تولید می شود. اینک مسئلۀ اصلی این است که عرفان شیعی چیست؟ ما در این نوشتار برآنیم که وحی قرآنی و بیانی (معارف ثقلینی) ظرفیت تولید عرفان علمی و عملی را در ساحت دانشی – بینشی، روشی - گرایشی و رفتاری - کنشی داراست. این عرفان محصول و برونداد کشف تام محمدی و درحقیقت متکی و متقو...