ریچارد داوکینز، یکی از ملحدان عصر حاضر و بسیار متأثر از داروینیسم است و به‌عنوان زیست‌شناس تکاملی با رویکرد طبیعت‌گرایانۀ خویش سعی در تبیین تمامی پیچیدگی‌های جهان دارد و همچنین با استفاده از اخلاق تکاملی، پیوند میان دین و اخلاق را انکار می‌کند ودر نهایت در تلاش است که فرضیۀ خداوند را به‌عنوان طراح و ذهن کیهانی کنار گذارد. اما نکتۀ شایان توجه این است که با وجود وارد آمدن نقدهای جدی بر نظریۀ تکام...

اعتقاد به حیات اخروی در آیین یهود، از امور مسلم و قطعی است. مفاهیمی مانند رستاخیز، رجعت و ظهور منجی، روز داوری، تجدید حیات، باغ عدن و جهنم در عهد عتیق آمده است و دانستنی های فراوانی در متون مقدس یهود درباره ی مرگ و زندگی بازپسین دیده می شود. در مسیحیت نیز، مانند هر دین الاهی دیگر، اعتقاد به معاد و نجات انسان ها و سعادت جاویدان مورد اهتمام جدی است. این آیین بر پایه ی انتظار موعود یهودیت شکل گرفت...

مطالعه کارکرد معنابخشی دین در حیات فردی و تأثیرات اجتماعی آن یکی از موضوعات مهم در جامعه‌شناسی دین است. اهمیت معنا در زندگی از آنجا ناشی می‌شود، که با ورود به جهان مدرن، نظام‌های ارزشی سنتی با چالش مواجه شدند و سیال بودن جهان زندگی مدرن، کثرت معناها و روایت‌های متعدد از آن، انسان‌ها را دچار سرگشتگی و اضطراب کرد. جامعه‌شناسان حوزه دین، با جهت‌گیری‌های فکری مختلف، عمدتاً بر این نظر واقف بوده‌اند ک...

منظور از ساحت وحیانی دین، مجموعه ویژگی‌هایی است که دین در بدو شکل‌گیری کسب می‌کند. این ساحت به طور معمول، شامل اموری همچون مبانی ایمانی، متون مقدس، سنت بنیان‌گذار، تعالیم و مناسکاولیه می‌شود. اندیشمندان روزگار ما مبتنی بر خاستگاه‌های فکری خود، طیف وسیعی از دیدگاه‌ها را نسبت به این امور دارند، به گونه‌ای که در یک سر طیف، دین وحیانیْکامل، معصوم، خدشه‌ناپذیر و ابدی انگاشته می‌شود و در سر دیگر، به ع...

انقلاب‌ها در بسترهای متفاوت اجتماعی شکل می‌گیرند و عوامل متعددی در آن نقش دارند. دین به عنوان یک عامل اجتماعی در وقوع انقلابها نقش مهمی ایفا می‌کند، به گونه‌ای که ادبیات سیاسی مربوط به تئوری‌پردازی انقلاب‌ها را گسترش داده است.از نیمه دوم قرن بیست تاکنون جهان اسلام متشکل از کشورهای عربی، شاهد بروز جنبش‌ها و تمایلات اسلام‌گرایانه است که به صورت دومینویی اکثر کشورهای اسلامی را فرا گرفته است. یکی ا...

در میان رویکردهایی که درباره تفسیر و تبیین دین پدید آمد، گرایش عقل‌گرایی از آن جهت که در تبیین دین، پیدایش و تحول آن را همچون جلوه‌هایی از تغییر و تکامل فکر و عقل انسان دانسته و تحول و تکامل دین را با تحولات ذهنی بشر یکی می‌داند، قابل‌توجه بوده‌است. این رویکرد، دین را پاسخی به نیاز شناختی انسان می‌داند. دین در این رویکرد انسان‌شناسانه، محصول تلاش انسان اولیه برای شناخت اشیاء و رویدادهای محیط اط...

در مجموعه علوم انسانی، یکی از برجسته ترین علم ها دین شناسی است. یکی از جنبه های بارز این علم نیز مطالعات مربوط به حوزه دینداری است. دین پژوهی در جهان مسبوق به سابقه ای طولانی و تاریخی است، در ایران نیز مخصوصاً پس از پیروزی انقلاب اسلامی، با توجّه به فرهنگ حاکم بر اجتماع، پژوهش های فراوانی در این حوزه شکل گرفته است. از آنجا که دین اسلام زیربنائی ترین بخش فرهنگی کشور ما را تشکیل می دهد، این مطالعات...

در نوشتار حاضر، تلاش شده تا نیاز جامعه مدرن به دین، اثبات و بطلان دیدگاه بی­نیازی بشر از دین، روشن گردد. این بحث از ابعاد وسیع و عمق فراوان برخوردار است و پرداختن به تمام آن در یک مقاله امکان­پذیر نیست. درنتیجه، تنها به بررسی نیاز جامعه مدرن در حوزه حقوق و اخلاق به دین پرداخته شده است. همان­گونه که در جامعه سنتی، حقوق، مبتنی بر دین بوده، در جامعه مدرن نیز حقوق در وضع و حفاظت از خود، شدیداً نیازم...

ایران آریایی مهد دین کهن مهرپرستی است؛ دینی اسرارآمیز که مرزهای فرهنگی- دینی را درهم نوردید و در سراسر جهان گسترش یافت؛ به‌گونه‌ای که عقاید رازوارانة مهریان و بسیاری از آداب و رسوم برخاسته از آن باورها به بخشی از تاریخ و فرهنگ ایران و جهان بدل گردید. بازتاب اندیشه‌های این آیین دیرینه در آیین زردشتی، مسیحی و حتی عرفان اسلامی به‌خوبی نمایان است. ردّپای ایزد باستانی مهر یا میترا، ایزد بزرگ ایرانی و...

اکثر دینهای بزرگ دارای نظریاتی دربارة آخر الزمان هستند و دو دین هندویی و بودایی نیز چنین ارایی وجود دارد. در هر دو دین، حرکت جهان در زمان در خط مستقیم نیست، بلکه دایره ای است و جریانی است که کلیات آن تکرار می شود. در پایان هر دور وجود جهان باید به پایان برسد و پیش از آن برای ورود به دور جدید آماده شود. این پایان با حوادثی همراه است که در متون هندویی و بودایی پیش بینی شده اند و برای گذار از این ...