نفس، واژه‎ای است با معانی گوناگون و معنی لغوی آن دربرگیرنده‎ی جان انسان، نفس، تن، جسد، شخص انسان و حقیقت هر چیز است که جمع آن نفوس و أنفس می‎باشد. اما نفس در معنای اصطلاحی‎اش، مراتب مختلفی را در بر می‎گیرد که مهمترین آن عبارتند از: نفس امّاره، نفس لوّامه و نفس مطمئنه. مرتبه‎ی نفس امّاره، موضوع مورد بحث ما می‎باشد وآن روح سرکشی است که پیوسته انسان را به زشتی‎ها و بدی‎ها دعوت می‎کند، و شهوات و فجور ...

مثنوی، اثری تعلیمی و غزلیّات شمس، اثری غنایی است امّا چون این هر دو اثر، در زمانهایی نزدیک به هم یا همزمان از یک ذهن تراوش کرده اند و زمینه های روحی، فکری و عاطفی مشترکی دارند، طبیعی است که با هم مشترکاتی داشته باشند. زبان و محتوای مثنوی نسبت به غزلیّات ، روشن تر و به فهم خواننده نزدیک تر و به لحاظ جنبه تعلیمی اش، منسجم تر است، از این رو در این تحقیق اساس استخراج موضوعات و مدخلهای اصلی قرار گرفته...

جلال الدین محمد مولوی از فقیهان، عارفان و شاعران بنام قرن هفتم هجری است. او تا بیست و چهار سالگی، علوم مختلف زمان خویش را آموخت و پس از مرگ پدر به جای وی به وعظ و تدریس نشست. وی که از فقیهان برجسته ی عصر خویش به شمار می آمد؛ در امور مختلف مرجع مردم بود. این فقیه متشرّع پس از آشنایی با شمس تبریزی به بازنگری در امر دین پرداخت. وی که به لحاظ شرایط فکری و محیطی، مستعد چنین تغییری بود، به عقیده ی وی،...

یکی از مشخّصات بارز نثر جلال ، استفاده ی فراوان و متنوّع از لغات و ترکیبات عامیانه ی رایج در میان عامّه ی مردم است . این مشخّصه در مقالات او نمودی قابل توجّه دارد و نثر مقالات او را جذّاب و خواندنی نموده است . در این پژوهش با ارائه ی سال شماری از زندگی و آثار جلال و معرّفی کلیّه ی مقالات او که به صورت کتاب های مستقل چاپ شده ؛ 18مقاله از کتاب « ارزیابی شتابزده » که دارای تنوّع موضوعی قابل توجّهی بوده ؛ بر...

جلال آل احمد نویسنده دورانی است که روشنفکران و نویسندگان از نتایج حاصل از کودتای بیست و هشت مرداد هزارو سیصدو سی و دو دچار یاس و شکست شده بودند. آنچه داستان های این نویسنده متعهد را حائز اهمیت می کند، تلاش های او برای غلبه بر چنین فضایی است. او دارای قلم و سبکی منحصر به خود می باشد. در این پژوهش به بررسی سبک شناسانه ی ساختار روایت در داستان های کوتاه او پرداخته شد. با انتخاب عناصری از داستان که...

بهاءالدین محمد بن حسین خطیبی بلخی مشهور به بهاءولد(628-545 ق )نویسنده کتاب معارف و پدر مولانا جلال الدین محمد بلخی است. محورهای عمده فکری بهاءولد را می توان در سه رکن ((خداشناسی‘جهانشناسی‘انسانشناسی))متمرکز ساخت. این مقاله پس از اشارای گذرا به گزیده افکار بهاءولدپیرامون خداشناسی و جهانشناسی ‘یکی از مسائل انسانشناسی او تحت عنوان ((ادراک ژرف لذات و تحصیل کمال مزه ها)) می پردازد. او علیرغم اینکه ...

گل نوروز، تألیف احمد کاسانی ( متوفی 949 ق) رساله ای است عرفانی دربیان حدیث : « اغتنموا برد الربیع فانها یعمل بابدانکم کما یعمل باشجارکم و اجتنبوا برد الخریف فانها یعمل بابدانکم کما یعمل باشجارکم »، دارای جنبه تعلیمی و اندرزگونه با استشهاد از آیات ، روایات ، احادیث و اشعار بسیار. به کار گیری این شیوه بیان به همراه زبان تمثیلی و تشبیهات مکرر ( معقول به محسوس ) نظیر تخم محبت ، زمین دل ، گلهای مشاه...

احمد بن حنبل رئیس و پیشوای مذهب حنابله و اصحاب حدیث است که در دوران اوج اقتدار عباسیان و علمای معتزله، با دفاع از اندیشه قدمت قرآن و پایداری در واقعه محنت مطرح گشت. اهمیت زندگی احمد بن حنبل از آنجاست که او علی‏رغم همه پایداری‏اش در برابر عباسیان به دفاع از حاکمان جائر معروف است. در مقاله حاضر ضمن مروری بر زندگی احمد بن حنبل، اوضاع سیاسی، مذهبی روزگار وی مورد اشاره قرار گرفته و کارنامه سیاسی، فک...

درک متون عرفانی مستلزم روشنی مطالب و مباحث عمده و کلیدی عرفان و تصوف است. این رساله که از یک مقدمه و سه بخش تشکیل شده، پژوهشی است در تعریف و تبیین علمی و منطقی بخشی از آن مطالب و مباحث که در آن مطالعه و تحقیق در "نفس" بر پایه مثنوی های سنایی، عطلر و مولوی (11مثوی) صورت گرفته است. در مقدمه نفس از دیدگاه قرآن و با استفاده از دو تفسیر معتبر و کهن فارسی (میبدی و سورآبادی)، همچنین در فلسفه قبل و بع...

عرفان و تصوّف از لحاظ تنوع آبشخورهای فکری، ذوقی و معنوی بسیار غنی است. در بطن عرفان و تصوّف، از علوم مختلف و همچنین فرهنگ¬ها و زبان¬های دیگر نشانه¬ها و تأثیرات زیادی دیده می¬شود. یکی از این علوم که با رگ و ریشه¬های عرفان و تصوّف پیوند خورده است، علم کلام اسلامی است. اندیشه¬های کلامی در داخل متون عرفانی گاه یکسان و گاه متفاوت وارد شده¬اند. صوفیّه اندیشه¬های کلامی را با زبانی هنری و عرفانی بیان داشته...