دگردیسی یکی از جلوه های شگفت انگیز اسطوره و از عناصر لاینفک اسطوره متن شاهنامه است و نگاره های برگرفته از آن، از خلاقانه ترین متونِ تصویری شاهنامه است. علیرغم اهمیت این خصیصه وکاربرد نظاممندش در شاهنامه و انتقال به نظامِ تصویر، تاکنون پژوهشی منحصر به این موضوع با رویکرد ترا نشانه ای(انتقال از نظام کلامی و نوشتاری به نظام تصویری) صورت نگرفته است. با تکیه بر متن نوشتاری شاهنامه و متون تصویری برگرفت...

عنصر مکان و ابهام آن در حماسه همواره مورد اشاره ی پژوهشگران این نوع شعری بود ه است؛ امّا پژوهندگان حماسه در مورد علل بازتاب این ابهام در آثار حماسی مطالب روشن و تحقیقی بیان نداشته اند. این پژوهش با عنوان «نقد و تحلیل عنصر مکان و جلوه های آن در شاهنامه ی فردوسی» کوشیده است ضمن پرده برداشتن از رازناکی این عنصر در حماسه ی سترگ شاهنامه ی فردوسی با بهره گیری از منابع تاریخی و جغرافیایی کهن و آثار م...

بزرگترین اثر حماسی و ملی زبان فارسی شاهنامه حکیم ابوالقاسم فردوسی است که بخش مهمی از امور و کیفیات گذشته قوم ایرانی را در بر می گیرد. همان طور که می دانیم موضوع اصلی حماسه شرح نبردها و دلاوری های گذشته اقوام مختلف است. شرح نبردها در شاهنامه، با افسانه ها آمیخته شده و چهره ای اسطوره ای و خارق العاده پیدا نموده است. یکی از اجزاء مهم جنگ، شیوه های نبرد است که امروزه به آن تاکتیک گفته می شود. شاهنا...

انتشار شاهنامه خالقی مطلق تحول بزرگی در عرصه شاهنامه­شناسی و تصحیح متن در ایران بود. دعوت صریح خالقی از منقدان در مقدمه متن شاهنامه­اش برای بررسی بیت­­بیت تصحیح او و بحث­های گوناگون تصحیح متن در یادداشت‏های شاهنامه توسط او، باب جدیدی را در مقابل پژوهشگران این عرصه گشود. ما بر مبنای شیوه­های تصحیحی جناب خالقی، سبک فردوسی و با کمک از دستنویس سن­ژوزف و منابع حاشیه­ای دیگر چند نکته انتقادی را دربار...

مجموعه ای که ابوالمجد محمد بن مسعود تبریزی در فاصله ی سال های 720-723ق، به خط خود، از زندگی و آثار شاعران و عالمان نام آشنا یا گمنامِ پیش ازسده ی هشتم،گردآورده و به «سفینه ی تبریز» نامبُرداراست، دارای مطالب ارزشمند و دست اول بسیاری می باشد. این مجموعه، گزیده ای از شاهنامه ی فردوسی را نیز، شامل 1245 بیت، در خود جای داده که در کار ویرایش شاهنامه، شایسته ی اعتنای فراوان است.از آن جا که ابوالمجد تبری...

خرد در اندیشة ایرانی، شالودة جهان هستی است و جنبه‌های گوناگون زندگی مادی و معنوی انسان را در بر می‌گیرد. اندرزنامه‌های پهلوی، آیینة باورهای کهن زرتشتی هستند و خردگرایی در آنها نمود بارزی دارد؛ از آن جمله به کتاب ششم دینکرد، مهم‌ترین پندنامه به زبان پهلوی، می‌توان اشاره کرد. در شاهنامة فردوسی نیز که میراث‌دار اندیشه‌ها و ذخایر اندرزی پیش از اسلام است؛ خرد یکی از مفاهیم بنیادی است و در نقش‌ها و ک...

کیومرث در تمامی متون پهلوی و روایت‌های بازمانده از سیرالملوک ها، نخستین انسان معرفی شده است. بر اساس این متون، نسل بشر پس از کشته شدن کیومرث در مواجهه با اهریمن و با همخوابگی مشی و مشیانه ادامه می‌یابد اما شاهنامه فردوسی تنها متنی است که بر اساس آن، کیومرث نخستین پادشاه است. در شاهنامه فردوسی نبرد کیومرث با اهریمن نیز به گونه‌ای دیگر روایت شده است. مقایسه داستان کیومرث در شاهنامه و متون متأثر ا...

آن­گاه که بخش­های پهلوانی و اساطیری شاهنامه، با برخی واقعیّت­های تاریخی و همچنین با حوادث ازلی و بندهشی مقایسه شود، تطابقی معنادار آشکار می­شود. یکی از مواردی که در بررسی­های مربوط به شاهنامه مغفول مانده، تحلیل چگونگی انطباق میان رویدادهای ازلی و مینویِ توصیف شده در کتاب بندهش با حوادث پهلوانی و چگونگی تأثّر فردوسی از آن بن‌مایه‌های اسطوره‌ای و تبلور آن در زبان استعاری یا مجازی شاهنامه است. بنا بر...

پیشگویی و خبر دادن از امور پوشیده، در اساطیر و داستان های حماسی جهان امری رایج است و هیچ یک از حماسه های ملی اقوام را از آن خالی نمی یابیم. شاهنامه به عنوان اثری حماسی و گنجینه ای نامتناهی درپ‍‍ژوهش اعتقادات، امیال و اندیشه های انسان، سرشار از این گونه راز پژوهی ها و شگردها در جهت گشایش داستان هایش است که حقیقتاً درخور تأمل است. از میان انواع پیشگویی های مثبت و منفی در شاهنامه، اختر شناسی علاو...