زبان، فرهنگ و تمدن جنوب هند تا به امروز چنان از اهمیت خاصی برخوردار است که بسیاری از دین شناسان، باستان شناسان، زبان شناسان و مردم شناسان به جستجوی رگه های اصلی زندگانی این تمدن دیرینه می پردازند. امروزه پژوهشگران تمدن های گوناگون کوشش نموده اند تا بن مایه های مشترک تمدن و فرهنگ خود را به گونه ای با دراویدیانی که آیین های دینی آنها بر فرهنگ و تمدن آریایی نیز تاثیرگذارد، پیوند دهند و به همین جهت...

در این نوشتار جلد دوم کتاب گل‌‌نبشته‌‌های باروی تخت ‌‌جمشید بررسی و نقد شده است. کتاب موردبحث ترجمۀ فارسی و انگلیسی بخشی از الواح عیلامی منتشرنشدۀ بایگانی باروی تخت جمشید (متن‌‌های A-G) است که سال‌‌ها پیش ریچارد هلک خوانده بود و عبدالمجید ارفعی آن‌ها را ویرایش و ترجمه کرده و با همکاری مرکز دایرة‌‌المعارف بزرگ اسلامی و پژوهشگاه میراث فرهنگی منتشر کرده‌‌ است. در مقالۀ پیش‌ِرو، کتاب ازنظر ...

اواخر هزاره چهارم و اوائل هزاره سوم ق.م یکی از مهّم ترین هزاره های تأثیر گذار نه تنها در تاریخ ایران بلکه در تاریخ خاور نزدیک است. در این دوران بشر برای نخستین بار شروع به استفاده از نوعی نگارش ساده عددی کرد. در اواسط و اواخر هزاره چهارم ق.م نخستین بارقه های پیدایش شهرهای نخستین در خاور نزدیک و فلات ایران زده شد که نتیجه آن شکل گیری اولین شهرهای باستان در عصر مفرغ بود. این دوره مهّم در پیش از تار...

یکی از دلایل همیشگی پژوهشی بر روی اساطیر، اهمیت آن در مطالعات فرهنگی است، چرا که اسطوره و فرهنگ هیچ گاه از هم جدا نبوده اند و بیهوده نیست که شادروان دکتر بهار گفته است: ( در واقع آنچه امروز فرهنگ می نامیم در جهان باستان برابر اسطوره و آیین بوده است. بنابراین فرهنگ امروز بشری، بدون شک وامدار دوران اساطیر است، دورانی که اگر چه پایان یافت اما روح آن در ساختار اجتماعی و فرهنگی دوران تاریخی کالبدینه...

این مقاله به گونه­شناسی تطبیقی نقش­مایة «خدای ایستاده بر حیوان» در هنرهای باستانی بین­النهرین و آسیای صغیر می­پردازد و توجه ویژة خود را به تمدن­ هیتی از آسیای صغیر و تمدن­های سومر، بابل و آشور از بین­النهرین معطوف کرده است. تحلیلیافته­ها نشان می­دهد که وجوه اشتراک صورت­بندی این نقش در تمدن­های مذکور عبارت­اند از: 1- والامقام بودن خدایانی که این­گونه تصویر شده­اند؛ 2- استفاده از این نقش برای تسر...

برای کنار گذاشتن تفسیر آنامنسیس افلاطون به فطری گرایی که مفهوم آن در اصل به فلسفه جدید غربی تعلق دارد دو شاهد گویا در دو رساله افلاطون یعنی در فایدروس و جمهوری یافته می شود آنچه افلاطون اسطوره گردش ارواح با خدایان در فایدروس و تمثیل مشهور غار در جمهوری را به آن تطبیق می کند به خوبی چنانکه در این مقاله خواهیم دید نشان می دهد که افلاطون هرگز تصوری از آنچه بعضی فیلسوفان جدید و حتی معاصر غربی به را...

این مقاله به بررسی و نقد کتاب «شکل‌گیری و توسعه آغاز نگارش در ایران؛ از پیش‌ازتاریخ تا آغاز عیلامی» اختصاص دارد. موضوع این کتاب یکی از بنیادین‌ترین بزنگاه‌های همة فرهنگ‌های انسانی و انسانیت است؛ چگونگی شکل‌گیری خط و نگارش در میان فرهنگ‌های انسانی و خاستگاه‌های باستان‌شناختی آن. در این مقاله تلاش می‌شود تا ضمن برشماری نقاط قوت و ضعف این کتاب، اهمیت کنکاش عمیق‌تر در موضوع آن تشریح و نشان داده شود...

در سال 1312 شمسی کاوش‌گرانی از دانشگاه شیکاگو آمریکا موفق شدند بیش از سی هزار لوح گلی مکتوب با حروف عیلامی و ممهور با مُهرهایی به خط میخی پارسی از شمال شرقی تخت جمشید بدست آورند. این اسناد منحصر بفرد که از آیب زمانه به طرزی معجزه‌آسا مصون مانده بود، بیشتر اختصاص به صورت دستمزد کارگران و صنعتگرانی داشت که در ساخت بنای تخت جمشید مشارکت داشته‌اند. این مقاله ضمن ترجمه برخی از این الواح به ذکر کتیبه‌...

ورود پارسی‌ها به انشان و حملات مکرر اقوام میانرودان، به‌ویژه آشور، علیه اقوام و دولت‌های منطقه، منجر به برقراری روابط دوستانه­ای میان پارسی‌ها و عیلامی‌ها در هزاره اول ق. م. و درنتیجه، نفوذ بسیاری از ویژگی­های سیاسی، فرهنگی، نظامی و اداری تمدن عیلام درمیان پارسی‌ها شد.در این مقاله تلاش شده است تا با کمک منابع میانرودانی، عیلامی، الواح تخت‌جمشید و پژوهش­های تاریخی، ضمن بررسی روابط میان پارسی‌ها ...

در کتاب مقدس که مجموع «عهد عتیق» و «عهد جدید» است، نام عیلام، یکی از حکومت­های باستانی ایران، بارها ذکر شده است. در این کتاب، نخستین بار نام عیلام به‌عنوان یکی از نوادگان نوح آمده است. پس از آن بارها به شخصیتی به نام عیلام و یا خاندان عیلام برمی­خوریم. غیر از نام عیلام که به شخصی بدین نام اطلاق شده، نام کدورلعومر نیز در سفر آفرینش، کتاب ژوبیلی­ها و کتاب جاشر ذکر شده است. این شاه عیلامی حاکم نیر...