چکیده مثنوی مولوی دارای شیوه های مختلف بیانی است، که ما در ابتدای مقاله بعضی از آن ها را بررسی می کنیم. یکی از اصلی ترین این شیوه ها، تداعی معانی است. در این شیوه بسط سخن به گونه ای است که مؤلف با یادآوری موضوعات جدید به صورت سلسله وار به دنبال آن­ها می­رود. دربارۀ محاسن این شیوه در کتاب­هائی که دربارۀ مثنوی نوشته شده، صحبت شده است، ولی ما در این نوشته می کوشیم نشان دهیم که گاه این شیوه به یکد...

توضیح و تفسیر قصه ها و تمثیل ها در مثنوی مولانا، کلید شناخت این حماسه عرفانی بزرگ است؛ زیرا مولوی، قصه و تمثیل را برای اثبات دعاوی و آشنایی ذهن مخاطب با عقیده و نظر حکمی و عرفانی خود به کار می برد. در مقاله حاضر سعی شده است با مقایسه یکی از حکایات مثنوی به نام «نگریستن عزراییل بر مردی...»  با چند مأخذ دیگر قبل از مثنوی، وجوه برتری قصه پردازی مولانا بر سایرین تبیین شود. ب ههمین منظور، این حکایت ...

شناخت واجب الوجود، جزو مسائل اساسی در الهیات باالمعنی الاخص است، به طوری که در زمرة مهم ترین اهداف فلسفه است و سعادت بزرگ فلسفه به شمار آمده است. این مطلب تحت عنوان «الحق ماهیته انیته» بیان می کند که حق تعالی، واجب الوجود، انیت محض و محقق محض است (انیت یعنی وجود و تحقق). یعنی ذات او حتی در ذهن هم قابل تحلیل به تحقیق موجود وجود نیست بلکه او تحقق وجود محض است. دربارة این مسئله دو دیدگاه عمده وجود...

چکیده ذهبیه، سلسله صوفیانه شیعی بود که در تمامی دوران حکمرانی صفویان در ایران حضور داشت و در عرصه های اجتماعی – سیاسی ایفای نقش کرد. این طریقت نسبت به دیگر سلسله های صوفیانه عصر صفوی اعم از شیعه و سنی، در طول حیات خویش، فراز و فرود کمتری داشته است. با این وجود روابط آنان با دولت صفوی، تحت تأثیر شرایط سیاسی و مذهبیِ جامعه ایران عصر صفوی را می توان به سه دوره متمایز تقسیم کرد. این پژوهش با روش توص...

انسان امروزی در جستجوی یافتن شباهت میان فرهنگ های مختلف و به منظور نزدیک شدن هر چه بیشتر به همنوعان خویش از زبانی مشترک بهره می جوید، زبانی که برای او امکان شناساندن خویش و شناختن دیگران را فراهم می سازد. در زمینه ی ادبیات، مطالعات تطبیقی چشم انداز های جدیدی را بر پژوهندگان می گشایند. از آنجا که ادبیات آینه ی تمام نمای جامعه ای است که آداب و رسوم در آن به عنوان ابزاری موثر جهت ارزیابی وضعیت و ج...

در قرآن، فلسفه ی قصّه پردازی جز قصّه ی فلسفه پردازی نیست. اگر فلسفه ورزی، آغاز «حیرت»، «دعوت»، «فکرت» و«عبرت» باشد، قصّه ها در این کتاب پاک، سراسر دعوت به این مربّع بوده است. قرآن به مانند کتابی حامل و واجد «معنا» نمی توانسته از کنار قصّه پردازی و قصّه گویی بی تفاوت بگذرد،زیرا قصّه ها در قرآن سراسر و سرتاسر حکایت ها و وقایع تاریخی اند، خالی از خیال و عاری از ایماژ آن سان که در قصّه های متعارف دیده می ش...

حدیقه اولین منظومه مهم تعلیمی- عرفانی در زبان فارسی است. سنایی در این اثر ارزشمند، علاوه بر پرداختن به موضوعات عرفانی و بیان معارف اسلامی، از حکایت و داستان برای مستند و مستدل ساختن مطالب و قابل فهم ساختن آن ها برای عامه استفاده کرده است. در این مقاله، برای رسیدن به پاسخ این پرسش که حکایات حدیقه، چه نقشی در تحقق اهداف تعلیمی این منظومه عرفانی دارند؛ الگوی ارتباطی رومن یاکوبسن، ادیب و زبان شناس ...

تذکرهالاولیای عطّار و نفحات الانس جامی دو نمونه از تذکره های صوفیانه هستند که هر چند از روی منابع فارسی و عربی گوناگون گردآوری شده اند، امّا چون با قلم عطّار و جامی نوشته شده-اند، اثر خاصّ آن دو ادیب به شمار می روند. هر دو کتاب را به نوعی می توان شامل دو بخش دانست؛ در تذکرهالاولیا بخش نخست شامل اولیایِ هفتاد و دوگانه ای است که عطّار به سرگذشت آن ها پرداخته است و بخش دوم شامل بیست و پنج بخش برافزوده ا...

عرفان و تصوف اسلامی از بدو پیدایش محملی آرام برای رشد اندیشه ها، سخنان و آیین های فراوانی بوده است. اکثر پیروان این مکتب دینی – اجتماعی تلاش فراوانی در تصفیه درون داشته اند و دیگران را برای خودسازی به شیوه خود دعوت کرده اند. در کنار باورهای دینی و اخلاقی، ابتکارات فکری و رفتاری نیز در بین صوفیان دیده می شود که در جوامع اسلامی مسبوق به سابقه نیست و خود بدان مستحسنات می گویند؛ از جمله این ابتکارا...