فراگذشتن از تاریخ نقلی و گام نهادن در عرصه تاریخ تحلیلی، مستلزم بهره گیری از اندوخته دانش بشری در حوزه علوم انسانی و اجتماعی است. با توجه به این مهم، تحقیق حاضر با اتخاذ رویکرد جامعه شناختی، در راستای تحلیل تحولات اجتماعی ـ سیاسی برهه ای خاص از تاریخ اسلام کوشیده است. در این تحقیق، ضمن بررسی قیام های شیعی حادث شده در سال های 62 ـ 132 ق، با بهره گیری از روش تاریخی ـ تطبیقی، رگه های اشتراک و افتر...

حضرت علی(ع) یکی از پر بسامدترین مضامین تصویرسازی در نگارگری ایران بوده است، با این همه شمایل حضرت در نسخه نگاره های دوره های مختلف، یکسان به تصویر در نیامده است. با توجه به اینکه حضرت علی(ع) با ویژگی ها و صفات پسندیده متعددی شناخته می شود و روایت های گوناگونی پیرامون زندگی و شخصیت آن بزرگوار، در اسلام به خصوص شیعه (اثنی عشری) مطرح شده، هدف اصلی این مقاله، بررسی شمایل نگاری حضرت علی(ع) در نگارگر...

شکل­گیری حکومت شیعی نواب اوده در شمال هند، در سده دوازدهم هجری موجب گسترش تشیع در این منطقه شد. نواب اوده با شیوه های گوناگون و صرف مبالغ و هزینه­های بسیار به ترویج و تشویق هندوان  برای شرکت در آیین های محرم پرداختند. در نتیجه فرهنگ و آیین­های شیعی به­ویژه آیین سوگواری امام حسین-علیه­السلام-جزئی از فرهنگ عمومی در منطقه وسیعی از شمال هند شد و به­تدریج مسلمانان اهل سنت و هندوها نیز در این مراسم ش...

استقرار و نهادینگی تشیع امامیّه در عصر صفوی، نه تنها فصل نوینی در حیات سیاسی ایران به شمار می رفت که بازتاب آن خاصّه در عرص? فرهنگ و اجتماع چون میراثی به دوران پسین خود راه یافت. در جنب تأثیرات ناشی از چنین رویکردی بر کلّ ابعاد حیات ایرانیان، عالی ترین نمود تمایز عصر مذکور را می توان در تأکید خاص بر اعیاد و سوگواری های شیعی دانست. مطالعات صورت گرفته، بیانگر این است که پیش از عصر صفوی برپایی مراسم ...

زمان و مکان حضور علویان و اندیشه های شیعی در اقصی نقاط جهان، نقش مهمی در توسعه و استقرار اسلام و مسلمانان در آن مناطق دارد. یکی از عوامل مهم ظهور و انتشار پیروان علوی و افکار شیعی، زمینه های مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اعتقادی لازم، در مناطق مختلف جغرافیایی بوده است و گرچه اندلس، از سرزمین های تحت نفوذ اسلام، از این موضوع مستثنا نیست، باید اذعان کرد که در این منطقه، نه تنها بستر مناسب برای ش...

جریان امامت شیعی برای نخستین‎بار در عهد امام جواد (علیه‏ السلام) با پرسش‎هایی متفاوت مواجه گردید. همین امر موجب شد تا آن حضرت از جایگاه ویژه و متمایزی برخوردار شود. حضرت با اینکه در خردسالی به امامت رسید، به خوبی توانست پاسخگوی  مشکلات و پیشامدها باشد؛ چه در حوزۀ سیاست و اجتماع و چه در عرصۀ اندیشه و باورها. امام جواد (علیه‏ السلام) مسیر امامت شیعی را با طراحی درست به پیش برد، به‎گونه‎ای که پس ا...

گسترش اندیشه تشیع در خارج از شبه جزیره عربستان و عراق معلول عوامل چندی از جمله مهاجرت شیعیان به سرزمین های دیگر بود و تقابل آنها با خلفای اموی و عباسی این روند مهاجرت را تسریع کرد. در خصوص ورود تشیع به ایران، می­توان گفت که اندیشه شیعی نخست مناطق همجوار با سرزمین عراق را تحت­تأثیر قرار داد. اگرچه گذرگاه های طبیعی غرب فلات ایران یکی از مجاری اصلی ورود تشیع به ایران بود، اما ولایات خوزستان به قدر...

یکی از ویژگی های هنر اسلامی و نگارگری ایرانی، ترسیم موضوعاتی است که مربوط به زندگی پیامبر(ص) و ائمه(ع) - به خصوص حضرت علی(ع)- است. در کتاب هایی چون خاوران نامه، احسن الکبار، حبیب السیر و ... صحنه های زیبایی از زندگی و شجاعت حضرت علی(ع) تصویر و تجسم یافته است. از آنجا که وقوف بر عناصر و اجزای یک اثر هنری، ارتباطی تنگاتنگ با مسائل تاریخی، فرهنگی و اجتماعی دارد، ضروری است که پیش از تجزیه و تحلیل...