‏آنچه که باعث شده است شعر معاصر عرب، بیش از شعر معاصر ایران در جهان دارای مخاطب باشد را می توان در چند مورد خلاصه کرد: ‏مهم ترین عامل که ممکن است در ژرف ساخت شعر همه شاعران معاصر عرب باشد، تراژدی فلسطین است. شاعران معاصر عرب با درک درستی از مسئله فلسطین توانستند مفهوم دقیق مبارزه با امپریالیسم سرمایه داری را درک کنند و معادلات استعمار گرانه را در طرح نظام های مختلف دریابند. روشنفکران عرب درحقی...

نخستین برخورد جهان عرب با غرب را می توان در سالهای پایانی قرن هجدهم، همزمان با حملة ناپلئون به مصر، ردیابی کرد که نقش بسزایی در بیداری جهان عرب داشت. یکی از حوزه هایی که بشدت از این موضوع تأثیر پذیرفت، ادبیات است که با ظهور بزرگانی چون بارودی، احمد شوقی و... به دگرگونی در محتوا دست یافت و پا را از این حد فراتر نگذاشت ولی پس از 1947؛ با ظهور شاعرانی چون نازک-الملائکه و بدر شاکر السیاب، ساختار شع...

مقالة حاضر چنانکه از عنوان آن برمی آید، تطبیقی است بین طنز و طنزپردازی در ادبیات ایران و عرب. در این تطبیق، طنز عبیدزاکانی به عنوان نمونه ای از طنز ادبیات ایران وطنز شاعران عصر انحطاط به عنوان نمونه ای از طنز ادبیات عرب با هم مقایسه شده است. در این مقاله کوشیده ام تصویر کاملی از عبید ارائه دهم، اما به منظور پرهیز از برخیسوءتفاهمات اجتماعی لازم دیدم از ذکر پاره ای از طنزهای درخشان او صرف نظر کنم...

دو زبانگی و دو­گانگی زبان از جمله مسائلی است که از دیر باز در همه زبان­های دنیا دیده شده است و همواره درباره آن نگرانی­هایی مطرح بوده است؛ چرا که به باور برخی، این دو پدیده رفته رفته از رقت و انسجام زبان می­کاهد و سبب ضعف و سستی در آن می­گردد. دوگانگی زبان و دو زبانگی اگر چه با توجه به شرایط مکانی، زمانی، ﻧﮋادی، مسائل اجتماعی، اوضاع سیاسی و فرهنگی حاکم بر جامعه، متغیر است؛ اما در هر سطحی که باش...

اوضاع اجتماعی - سیاسی از عوامل اصلی موثر بر ادبیات هر جامعه ای است و موضوعات، شکل و مضامین ادبی آن را تحت الشعاع خود قرار می دهد. ادبیات عرب، در دوره ی معاصر دگرگونی های بسیاری داشته و به مسائل و مشکلات موجود پرداخته و در پی حل آنها بوده است؛ بنابراین شاعران و مکاتب بسیاری پا به عرصه ی ظهور نهادند که هرکدام به گونه ای در پی حل معضلات جامعه ی خویش به طور جزئی و جامعه ی عرب به صورت کلی بودند. بدو...

حضور اسطوره و شخصیت های اسطوره ای در شعر معاصر عرب و نوع فراخوانی آنها به عنوان یکی از مهم ترین تحولات ساختاری و مضمونی، جایگاه ویژه ای نزد ناقدان و پژوهشگران دارد. فراخوانی اسطوره توسط شاعران معاصر، غالبا جهت تبیین موضوعات و مشکلات سیاسی و اجتماعی انجام می شود و در عین حال جان پناه آنان در مقابل حکومت و زندان و بازداشت است. امل دنقل شاعر بزرگ مصری به عنوان یکی از سرآمدان سنت گرایی، با ایجاد ...

یکی از ویژگی­های اصلی شعر فارسی، تخلّص شعری است. این موضوع دست­کم تا پایان عصر مشروطه، دغدغۀ ذهنی بخش گسترده­ای از شاعران محیط­های فارسی­زبان در مشرق ‎زمین بوده و از طریق شعر فارسی در میان دیگر ملل مسلمان نیز رواج یافته است. تخلّص، بدان گونه که در میان ایرانیان گسترش داشته، در میان عرب شهرت نیافته است و با نام لقب ­شعری در نزد آنان شناخته شده و از این راه بر میراث شعری شاعران عربی تأثیر گذاشته اس...

مقالة حاضر چنانکه از عنوان آن برمى آید، تطبیقى است بین طنز و طنزپردازى در ادبیات ایران و عرب. در این تطبیق، طنز عبیدزاکانى به عنوان نمونه اى از طنز ادبیات ایران و طنز شاعران عصر انحطاط به عنوان نمونه اى از طنز ادبیات عرب با هم مقایسه شده است. در این مقاله کوشیده ام تصویر کاملى از عبید ارائه دهم، اما به منظور پرهیز از برخى سوءتفاهمات اجتماعى لازم دیدم از ذکر پاره اى از طنزهاى درخشان او صرف نظر ک...

نخستین برخورد جهان عرب با غرب را می‌توان در سالهای پایانی قرن هجدهم، همزمان با حملة ناپلئون به مصر، ردیابی کرد که نقش بسزایی در بیداری جهان عرب داشت. یکی از حوزه‌هایی که بشدت از این موضوع تأثیر پذیرفت، ادبیات است که با ظهور بزرگانی چون بارودی، احمد شوقی و... به دگرگونی در محتوا دست یافت و پا را از این حد فراتر نگذاشت ولی پس از 1947؛ با ظهور شاعرانی چون نازک-الملائکه و بدر شاکر السیاب، ساختار شع...

زبان محصول تعاملات فرهنگی است و فرهنگ­های مختلف با تولید زبان­های متفاوت، جهان را به اشکال مختلف درک می­نمایند. زبان و فرهنگ چنان درهم تنیده­اند که مطالعـۀ زبان، جدا از اجتماع و در انزوا، کاری است بس عبث و بیهوده. مطالعات مربوط به پیوند میان زبان و فرهنگ با مطالعات «مالینوفسکی» در اوایل قرن بیستم و تاکید او بر بافت موقعیت به شکلی جدی آغاز و سپس توسط «فرث» ادامه یافت. این پژوهش که در زمرۀ پژوهش­...